درس بِیست و هشتم:

نقد و بررسِی نظرِیۀ فاضل تونِی در تبِیِین قاعدۀ لا ضرر و لا ضرار

بسم الله الرّحمٰن الرّحِیم

معناِی ششم قاعدۀ لا ضرر: کلام فاضل تونِی در تفسِیر لا ضرر به ضرر غِیر متدارک

مرحوم شِیخ بِیانِی را از قول فاضل تونِی در تفسِیر اِین قاعده دارند که در همان رسالۀشان هم نوشته‌اند. اِیشان قاعدۀ لا ضرر و لا ضرار را به ضرر غِیر متدارک تفسِیر کردند. اِیشان مِی‌فرماِیند:

وقتِی که ما نتوانستِیم ضرر را به معناِی حقِیقِی خودش بگِیرِیم، بنابراِین چون ضرر ِیا خارجاً تدارک مِی‌شود ِیا تدارک نمِی‌شود، پس معناِی لا ضرر به دلالت اقرب از ساِیر معانِی، ضرر غِیر متدارک است؛ ِیعنِی ضرر و ضرارِی که حکم به تدارکش نشده است، در اسلام منفِی است.[1]

اِین بِیان مرحوم شِیخ با کلام مرحوم شِیخ‌الشرِیعه خِیلِی تفاوت پِیدا مِی‌کند، چون مرحوم شِیخ‌الشرِیعه لا ضرر را به معناِی نهِی گرفته بودند: «لا ضرر أِی لا ِیضُرَّ أحدُکم بأحدٍ» و لا ضرار را هم به معناِی اضرار به غِیر گرفته بودند، که اِینها به معناِی حکم تحرِیمِی بود؛ بناءًعلِیٰ‌هذا مسئله خِیلِی تفاوت پِیدا مِی‌کند. لذا مرحوم شِیخ‌الشرِیعه در احکام وضعِی قائل به اجراِی اِین قاعده نِیستند، بلکه فقط حکم تکلِیفِی را اثبات مِی‌کنند؛ ولِی مرحوم شِیخ در اِینجا قائل به اجراِی قاعدۀ لا ضرر در احکام وضعِیه هم هستند و در موارد معاملات و ساِیر ابواب هم قائل به مسبِّب براِی حکم وضعِی

[1]. فرائد الأصول (طبع انتشارات اسلامِی)، ج 2، ص 532؛ رسائل فقهِیة، شِیخ انصارِی، ص 114، به نقل از الوافِیة فِی أصول الفقه، فاضل تونِی، ص 194.