درس بِیست و پنجم:

نقد و بررسِی مسلک شِیخ انصارِی در تبِیِین قاعدۀ لا ضرر و لا ضرار

بسم الله الرّحمٰن الرّحِیم

اشکال مرحوم خوئِی بر شِیخ‌الشرِیعه اصفهانِی

مرحوم آِیةالله خوئِی بر قضِیۀ استفادۀ نهِی از قاعدۀ لا ضرر و لا ضرار به تفسِیر مرحوم شِیخ‌الشرِیعۀ اصفهانِی اشکال کرده‌اند:

دلالت لا ضرر بر نهِی مجاز است و تا وقتِی که ِیک کلام و ِیک جمله بتواند بر دلالت حقِیقِی خودش حمل بشود، دلِیل و مجوزِی براِی انصراف از معناِی حقِیقِی به معناِی مجازِی وجود ندارد.[1]

نقد آِیةالله سِیستانِی بر اشکال مرحوم خوئِی

بر اِین بِیان اشکال شده است که در صورتِی‌که «لا» به معناِی نفِی باشد، باز هم معناِیش مجازِی است، به‌جهت‌اِینکه وقتِی «لا»ِی نفِی جنس نفِی طبِیعت مِی‌کند، منصرف به طبِیعت خارجِی است. لا ضرر و لا ضرار ِیعنِی ضرر و اضرار خارجِی منتفِی است، ولِی ما بالعِیان مِی‌بِینِیم که ضرر خارجِی منتفِی نِیست و اِین‌همه ضررها در خارج هست، اضرار منتفِی نِیست و اِین‌همه مردم با همدِیگر مثل سگ و گرگ و پلنگ با جنگ و دعوا به جان همدِیگر مِی‌پرند، که همۀ اِینها اضرار خارجِی است!

لذا صونًا لکلام الحکِیم عن اللغوِیة ناچارِیم که اِین کلام را به معناِی مصحَّحِی حمل کنِیم، حالا سواءٌ اِینکه آن معنا به معناِی نهِیِی باشد، که در اِین‌صورت استعمال لفظ در معناِی نهِیِی و حرمت تکلِیفِی، استعمال مجازِی خواهد بود، و سواءٌ اِینکه ما اِین لا ضرر و لا ضرار را به نفِی حکم و نفِی تسبِیب و جعل تسبِیب به عدم اضرار حمل

[1]. رجوع شود به مصباح الأصول، ج 1، ص 268؛ قاعدة لاضرر و لاضرار، سِیستانِی، ص 179.