درس بِیستم:

بررسِی معانِی قاعدۀ لا ضرر و لا ضرار در کلام صاحب کفاِیه (2)

بسم الله الرّحمٰن الرّحِیم

بحث در معناِی حدِیث «لا ضرر و لا ضرار» بود. عرض شد معانِی متفاوتِی براِی اِین حدِیث ذکر کرده‌اند و نتاِیج متفاوتِی هم گرفته شده است: ِیا «ضرر» به معناِی مصدر متدلِّی به فاعل است، که همان «اضرار» است، ِیعنِی «لا ضرر» به معناِی همان «لا اضرار» است و فرقِی نمِی‌کند و «لا ضرار» هم آن را تأکِید مِی‌کند، و همان‌طورکه عرض کردِیم بعضِی‌ها قائل به اِین مطلب‌اند؛ ِیا «ضرر» به معناِی اسم‌مصدر است که عبارت است از همان حرج و منقصت و ضِیق و امثال‌ذلک.[1]

در اِینجا عرض شد که هم دلالت «لا ضرار» بر تأکِید، خلاف سِیاق کلام است، چون اصل اِین است که قِید تأسِیسِی باشد، نه تأکِیدِی و تقرِیرِی؛ و هم اگر ضرر را به معناِی ضرار و ضرر متقابل بگِیرِیم خلاف است، به‌جهت‌اِینکه وقتِی‌که شارع اضرار را برمِی‌دارد، خود آن اضرار بر اِین شخص، اضرار ابتداِیِی مِی‌شود، لذا دلِیلِی ندارد که شارع دوباره آن را تکرار کند.

بناءًعلِیٰ‌هذا عرض شد که در اِینجا ضرر به معناِی اسم‌مصدر است و ضرار به معناِی اضرار است؛ همان‌طورکه اهل‌لغت هم به همِین صورت معنا کرده‌اند.[2]

قول دِیگر: ضرر به معناِی ِیک ماهِیت خارجِی دالّ بر اضرار

[1]. رجوع شود به قاعدة لاضرر و لاضرار، سِیستانِی، ص 115؛ حاشِیة علِیٰ رسالة لا ضرر، مامقانِی، ص 331؛ قواعد فقهِیة، سِید محمد بجنوردِی، ج 1، ص 252.

[2]. مجمع البحرِین، ج 3، ص 373.