درس نوزدهم:

بررسِی معانِی قاعدۀ لا ضرر و لا ضرار در کلام صاحب کفاِیه (1)

أعوذ بالله من الشِّیطان الرّجِیم

بسم الله الرّحمٰن الرّحِیم

الحمدُ لِلّه ربِّ العالمِینَ

و الصلاةُ علِیٰ خِیرةِ الله المُنتجبِینَ محمدٍ و آله الطّاهرِینَ

و اللّعنةُ علِیٰ أعدائِهم أجمعِینَ

عرض شد که لا ضرر به معناِی إضرار بر غِیر نِیست، چون دِیگر وجهِی براِی لا ضرار باقِی نمِی‌ماند. اما اِینکه بعضِی‌ها قائل به تأکّد لا ضرار شده‌اند و حدِیث سمره را دلِیل بر اِین وجه دانسته‌اند، مردود است؛ چون اولاً اِین مطلب بنا بر نظِیرهاِی اِین قاعده در موارد معدودۀ دِیگر مردود است؛ و ثانِیاً حدِیث سمره به عنوان «إنّکَ رَجُلٌ مُضارٌ» نمِی‌تواند براِی قاعدۀ لا ضرر دلِیل باشد، چون مقام «لا ضرر و لا ضرار» و تبِیِین قاعده، مقام عمومِیت و حکم است، ولِی آن مسئله جنبۀ شأنِیت دارد، بنابراِین نحو توسعه و تضِیِیق نمِی‌تواند در مقام حکم دخالت داشته باشد و شأن نزول نمِی‌تواند مضِیِّق باشد.

از اِین نقطه‌نظر همان‌طورِی که عرض شد، ضرر به معناِی اصل الضرر شرعًا است، ِیعنِی از جانب شرع، ضررِی متوجّه عباد بشود؛ و معناِی ضرار هم که اضرار است.

معناِی اول قاعدۀ لا ضرر: نهِی به لسان نفِی

بناءًعلِیٰ‌هذا معانِی متفاوتِی براِی اِین قاعده ذکر کرده‌اند: