درس چهاردهم:

بررسِی قِیود رواِیات لاضرر (1)

بسم الله الرّحمٰن الرّحِیم

عرض شد که در رواِیات قاعدۀ لا ضرر دو قِید آمده است: ِیکِی «علِیٰ مؤمن» و ِیکِی «فِی الاسلام». آقاِیان هر دو قِید را مقِیِّد گرفته‌اند. در ِیک رواِیت داشتِیم: «لا ضرر و لا ضرار علِیٰ مؤمن»[1] و در رواِیات دِیگر، که ِیکِی مرسلۀ صدوق بود[2] و دو تا رواِیت هم از اهل‌تسنّن بود،[3] قِید «فِی الاسلام» داشتند.

بررسِی مفاد قِید «علِیٰ مؤمن» در رواِیات لاضرر

راجع به «علِیٰ مؤمن» اشکال شده است که «لا ضرر و لا ضرار» به‌واسطۀ قِید «علِیٰ مؤمن» ناظر به حکم تکلِیفِی است. اِین قِید «علِیٰ مؤمن» در اِینجا به‌لحاظ جهت عنوانِی و وصفِی‌اش قطعاً بر ِیک حکم تکلِیفِی دلالت مِی‌کند؛ چون در حکم وضعِی به‌واسطۀ حکم به ظهور اسلام، بِین مؤمن و غِیر مؤمن از ساِیر فِرَق مسلمِین تفاوتِی نِیست.

بنابراِین بِین اِین رواِیت و ساِیر رواِیت‌ها از اِین نقطه‌نظر تعارضِی به چشم مِی‌خورد. آن «لا ضرر و لا ضرار» به اطلاق خودش دالّ بر حکم تکلِیفِی و وضعِی است و اِین قاعده با قِید «علِیٰ مؤمنٍ» بر حکم تکلِیفِی دلالت مِی‌کند.

اِین اشکال به دو جهت مندفع است:

[1]. الکافِی، ج 5، ص 294.

[2]. من لا ِیحضره الفقِیه، ج 4، ص 334.

[3]. کنز العمال، ج 5، ص 843؛ المراسِیل، ابو داود، ص 294.