نوع دوم، زمان و روزگارى است كه فساد بر روزگار و مردمش چيره شده است و بر اين اساس، انتظار كار خلاف مى‌رود و جاى بدگمانى نسبت به مردم هست، پس هر كس در چنين روزگارى به فردى خوش‌بين باشد، براستى كه خود را فريب داده است، يعنى خويشتن را گول زده و از حال خود غافل مانده است.

(3106) 106- به على (ع) عرض شد، يا أمير المؤمنين، خود را چگونه مى‌بينى؟ آن گرامى فرمود:

كَيْفَ يَكُونُ حَالُ مَنْ يَفْنَى بِبَقَائِهِ- وَ يَسْقَمُ بِصِحَّتِهِ وَ يُؤْتَى مِنْ مَأْمَنِهِ (76435- 76423)

[ترجمه‌]

«چگونه است حال كسى كه با هستى خود، رو به نيستى است، و با تندرستى‌اش بيمار مى‌شود، و سرانجام، مرگ در پناهگاهش فرا مى‌رسد.»

[شرح‌]

(76435- 76412) امام (ع) از شرح حال خود به روش پند و شكوه پاسخ داده است. و چون بقا، عبارت است از ادامه مدّت هستى، و ادامه زمان و پياپى آمدن اجزاى زمان باعث نزديك شدن مرگ است، بنا بر اين، بقاى انسان باعث فناى اوست، و هم‌چنين، چون از پيامدهاى تندرستى، بيمارى است، از اين رو، صحّت و سلامتى در حقيقت باعث بيمارى اوست، و اما اين كه امام (ع) فرموده است، مرگ در پناهگاه فرا مى‌رسد، گويا اين چنين است كه مأمن در اينجا مصدر ميمى است، و مقصود آن است كه بر انسان، چيزهايى از قبيل مردن و ترس و بيمهاى آخرت كه برايش ناخوش آيند هستند نازل مى‌گردند، در حالى كه او راحت و دلبسته به دنياست و از آنچه پس از دنيا ناگزير بايد ببيند غافل مى‌باشد.

و احتمال دارد كه مقصود از مأمن اسم مكان و محل آرامش يعنى دنيا باشد، معناى اين كه در پناهگاهش فرا مى‌رسد، آن است كه دردها و گرفتاريهايى كه به او مى‌رسد، از حالات و كارهاى همان دنياست كه محل امنى براى او بوده، و