[شرح‌]

(58715- 58697) اين فصل از عهدنامه امام برگزيده از كلماتى طولانى، و اصول مطالب آن شش امر است:

1- امر اول محمد بن ابى بكر را به مكارم اخلاق در باره رعايا سفارش كرده و در اين زمينه چند دستور صادر فرموده است:

الف- او را امر به خفض جناح فرموده است. در توضيح اين عبارت بعضى گفته‌اند اساس مطلب آن است كه پرنده، گاهى به منظور اظهار محبت و مهربانى نسبت به جوجگان خود آنها را دور و برش جمع كرده و بالهايش را پهن كرده پايين مى‌آورد تا آنان را زير پر خود جاى دهد، و امام (ع) اين تعبير را كنايه از تواضع و فروتنى آورده است كه منشأ آن ترحّم و دلجويى و مهربانى مى‌باشد، چنان كه خداوند به پيغمبرش درس تواضع مى‌دهد و مى‌فرمايد: «وَ اخْفِضْ جَناحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ‌ [1]»، و ما در گذشته توضيح داديم كه تواضع ملكه‌اى است كه از شاخه‌هاى فضيلت عفت مى‌باشد.

(58719- 58716) ب- دستور ديگر: او را امر مى‌كند كه پهلوى خود را براى مردم نرم كند، و اين كنايه از رفق و نرمى در گفتار و كردار و خشونت نداشتن نسبت به آنان مى‌باشد كه در تمام احوال در مورد حق و حقوق آنها جفا نكند و اين معنا هم از لوازم تواضع و نزديك به آن است.

(58723- 58720) ج- به او دستور مى‌دهد كه روى خود را براى مردم بگشايد و اين كنايه از آن است كه برخوردش با آنها با خوشرويى و صورت باز و بشّاش باشد نه با صورت درهم كشيده و أخم كرده و اين نيز از لوازم تواضع مى‌باشد.

(58730- 58724) د- چهارمين سفارشى كه به محمد بن ابى بكر فرموده آن است كه در طرز نگاه كردن به مردم ميان افراد فرق نگذارد چنان نباشد كه به يكى درست و كامل‌