(عالة): جمع عائل: فقير و بينوا (دبر): جراحت روى پشت شتر (وتر): كينه، و در بعضى نسخه‌ها، دبر و وبر ذكر شده است (و نيز به معناى زه كمان، منجد الطّلاب فارسى) (ازل): تنگى (مَوءُودة): دختر زنده به گور شده (شنّ الغاره): از همه طرف هجوم آورد (فكه): خوش باطن، مسرور، آدم سركش و طغيانگر (تربعت): تحقق يافت و اصل آن جايگزين شدن در بهار است و احتمال ديگر آن است كه تمكن يافت و با اطمينان جايگزين شد مثل كسى كه چهار زانو مى‌نشيند.

(تدابر): از هم ديگر بريدن (تخاذل): به پيروزى نرسيدن (عب‌ء): بار (أجهد): با مشقّت‌تر (سمته كذا): او را در اين امر مقدم داشتم.

(غضارت نعمت): خوشبويى آن (مراد): درختى است تلخ كه وقتى شتر از آن مى‌خورد لبهايش باد مى‌كند و به طرف بالا كج مى‌شود (ترادف): كمك كردن و بازوى هم را گرفتن (تربّعت): تحقق يافت و اصل آن جايگزين (خطر): موقعيت عظيم و قدر و منزلت (اعراب): بيابان نشينان (اكفاء الإناء): ظرف را چپه كردن و به رو افكندن (ذرى جمع ذروه): قلّه كوه (عطف عليه و تعطّف): با او مهربانى كرد و با نيكيهايش وى را مورد توجه قرار داد.

(انتهاك الحرمه): هتك حرمت، و آبروى كسى را بى‌سبب بردن (مقارعه): زد و خورد كردن‌

[ترجمه‌]

مقدمه: در اين فصل امام (ع) نخست مردم را توبيخ مى‌فرمايد زيرا گناهانى را مرتكب مى‌شوند كه نه موجبى براى آن شناخته مى‌شود و نه دليل خردمندانه‌اى بر انجام دادنش وجود دارد، و بعد آنان را امر مى‌كند كه به منظور به دست آوردن اخلاق پسنديده و كرامتهاى انسانى سعى و كوشش داشته باشند و بالاخره آنها را از عقوبتهايى كه بر امتهاى قبل به سبب گناهان واقع شد و نگريستن به سرانجام كار آنان هشدار مى‌دهد و جز