كردن مو بر محرم حرام است و فديه دارد و روشن است كه اين عمل خود باعث زشتى و قباحت منظر مى‌شود و روش معمول را كه به منظور حفظ زيبايى، موها را اصلاح مى‌كنند بر هم مى‌زند.

(44590- 44572)

ابتلاء و امتحانا و اختبارا و تمحيصا،

اين چند كلمه منصوب مفعول له براى فعل امر اللَّه آدم مى‌باشند، و احتمال ديگر آن است كه هر يك مفعول مطلق براى فعل محذوف از جنس خود باشد، اين چهار كلمه مترادف و همه مفيد يك معنا مى‌باشند ولى براى تاكيد ذكر شده‌اند، تاكيد اين كه خداوند حاجيان را به شدت تحت آزمايش قرار داده است تا آمادگى بيشتر و استحقاق افزونترى براى ثواب و پاداش پيدا كنند، و از اين رو مى‌فرمايد: خداوند خانه خود را سبب نزول رحمت و وسيله ايصال به بهشت قرار داد. و نيز با اين جمله‌ها تاكيد كرده است صدق گفتار خود را كه قبلا فرموده بود: «هر اندازه آزمايش و اختبار زيادتر باشد اجر و مزد افزونتر خواهد بود» زيرا موقعى كه خداوند بندگانش را با دستور انجام دادن اعمال حج و عبادتهاى مربوط به آن آزمايش فرمود، اعمالى كه بدنها را رنج مى‌دهد و باعث تحمل زحمت سفرهاى طولانى مى‌شود و از اين رو كه زيارت خانه‌اى است تشكيل يافته از سنگهاى بى‌خاصيّت كه نه حرفى را مى‌شنوند و نه چيزى را مى‌بينند، تمام تعلقات دنيا و كبر و خودخواهى را از آدمى دور مى‌سازد، در اين صورت آمادگى براى پذيرش رحمت الهى و افاضه ثوابهاى او بيشتر خواهد بود از آمادگى كه در ساير عبادتها نصيب آدمى مى‌شود. بنا بر اين اجر و پاداش در اين عبادت كاملتر و بزرگتر از بقيه عبادات مى‌باشد.

(44644- 44591)

و لو اراد اللَّه ... ضعف البلاء،

اين جمله صغراى قياس پنهان استثنايى است كه استثناى آن حذف شده و نتيجه قياس ديگرى است كه از دو متصله تشكيل يافته كه صغرايش اين است: اگر خدا اراده مى‌كرد كه خانه‌