(44302- 44297)

4- و لكان لا يجب للقابلين اجور المبتلين،

يعنى اگر اولياى خدا و پيامبران الهى در آسايش و رفاه بسر مى‌بردند، براى كسانى كه دستورهاى آنان را بپذيرند، پاداش آزمايش شدگان نبود، و نيز خود پيغمبران از اجر و مزد صبر بر گرفتارى و آزار و تكذيب مخالفان نصيبى نمى‌بردند زيرا چنان كه قبلا بيان شد در اين صورت نه آزمايشى وجود داشت و نه مخالفى پيدا مى‌شد.

(44308- 44303)

5- و كان لا يستحقّ المؤمنون ثواب المحسنين،

و نيز در اين صورت، گروندگان به پيامبران، شايسته ثواب نيكوكاران و اهل احسان نمى‌شدند، زيرا محسنين كسانى هستند كه با شيطان مبارزه كنند و صفات رذيله را از خود دور سازند و نفس خويش را به فضايل بيارايند و براى خدا ايمان آورند اما ايشان كه يا از روى تمايلات نفسانى به امور مادى و يا از ترس و هيبت دنيوى به پيامبران گرويده‌اند نه ايمانشان همراه با اخلاص است و نه جزء اهل احسان و نيكوكاران مى‌باشند.

(44313- 44309)

6- و لا لزمت الاسماء معانيها [1]،

ششمين امرى كه در صورت تحقق شرط ياد شده لازم مى‌آيد آن است كه نامها و عناوين اشخاص با معنايش تطبيق نخواهد داشت، از باب مثال اگر به كسى مؤمن گويند حقيقت ايمان بر وى صدق نمى‌كند زيرا تنها با زبان ايمان آورده و از روى ترس يا هواى نفسانى است نه از روى اخلاص و قلب پاك و همچنين است عنوان زاهد و مسلمان، بلكه عنوان پيامبر و نبى و رسول نيز چنين است به دليل اين كه در اين حال چنان كه گفته شد حقيقت نبوت و رسالت از آن شخص قطع شده است خلاصه اين كه اسماء بدون مسميّمات خواهد بود، با ذكر اين لوازم ششگانه، مقدمه دوم و كبراى قياس مذكور روشن و خلاصه اين مى‌شود كه اين قضيه، شرطيه متصله است و