مِنْ أَجْلِ ذلِكَ كَتَبْنا عَلى‌ بَنِي إِسْرائِيلَ أَنَّهُ مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ [1]» يعنى شدت كيفر و جاودانگى آن مانند آن است كه شخصى همه انسانها را به قتل رسانده باشد و نيز مى‌فرمايد «وَ مَنْ يَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً ... [2]» و رواياتى به اين مضمون نيز نقل شده است كه از جمله قول پيامبر اكرم است كه مى‌فرمايد:

هر كس روش نامناسبى را در جامعه برقرار سازد، بار گناه آن و گناه آنان كه به آن عمل كنند تا روز قيامت به گردن وى باشد، و قابيل نخستين كسى است كه آدم كشى را در جهان مرسوم ساخت پس گناه تمام قاتلان تا روز رستاخيز به گردن او خواهد بود و روايت ديگرى از آن جناب نقل شده است كه: هر فردى كه از روى ستم كشته شود قسمتى از گناه آن به گردن فرزند نخستين آدم مى‌باشد، و اين به آن سبب است كه او اين عمل زشت را مرسوم كرد.

(43887- 43863)

الا و قد امعنتم ...،

پس از شرح خطاكاريهاى شيطان و سوء عاقبت او، كه پيشرو گردنكشان است و اشاره به كيفر مداوم اولين فرزند گناهكار حضرت آدم، كه نخستين رونده راه ناپسند شيطان بود، مردم زمان خود را كه از طريق مستقيم ديانت و ولايت منحرف شده‌اند هشدار مى‌دهد كه بدانيد شما هم اكنون در راه فساد و ستمكارى افتاده و بلكه در درياى معصيت و خطا غوطه‌وريد به فكر خود باشيد و هر چه زودتر خويش را از اين منجلاب برهانيد.

چنان كه از ظاهر عبارت برمى‌آيد روى سخن حضرت با پيروان معاويه است كه به جنگ با آن حضرت و ياران او، و خدا و تمام اوليايش برخاسته بودند، و بطور مكرر جامعه را در مورد صفت ناپسند خود پسندى و بر خود باليدن از خداوند و عقوبت او بر حذر داشته است و اين كه در فرمايش خود دو صفت،

[2] سوره نساء (4) آيه (92) يعنى: و هر كس از روى عمد و آگاهى شخص با ايمانى را بكشد ...