ب- دليل ديگر اين كه بيشتر ثروتمندان پول و مال خود را در كارهاى نامشروع صرف مى‌كنند و موقعى كه به دست اشخاص مستحق مى‌رسد، توفيق جبرى براى پولدارها پيدا مى‌شود به دليل آن كه از خرج كردن آن در راههاى نامشروع مى‌مانند، اما فقير در حقيقت بر آنان منت دارد زيرا باعث ترك اين مقدار گناه آنها شده پس اجر و پاداش گيرنده، از دهنده بيشتر است.

(41947- 41937) 3- موقعيت ديگرى كه براى جامعه پديد مى‌آيد آن است كه در آن روز مردم با استفاده از غير مسكرات مست و از خود بى‌خود مى‌باشند و منظور آن است كه نعمت و رفاه و لذتهاى مادّى سبب بى‌توجهى آنان به مصالح امور گشته است. واژه مستى مجاز و استعاره از بى‌خبرى ذكر شده و قرينه آن هم، عبارت من غير شراب مى‌باشد زيرا مستى حقيقى از خر و مسكرات معمولى حاصل مى‌شود نه از غير آن.

(41952- 41948) 4- در آن زمان، بدون آن كه ضرورتى براى قسم خوردن پيش آيد، هر لحظه سوگند ياد مى‌كنند، بلكه آن چنان به عظمت الهى بى‌اعتنا مى‌شوند كه براى پست‌ترين امور دنيا به خدا سوگند مى‌خورند.

(41957- 41953) 5- بر اثر خلافكاريها، دروغگويى، خوى و ملكه مردم آن زمان شده و بدون هيچ گونه ضرورت و لزومى از خلافت واقع گويى باكى ندارند.

(41966- 41958) 6- در آن هنگام، گرفتاريها، شما را به شدت تحت فشار قرار خواهد داد، همچنان كه جهاز شتر، شانه و گردن وى را سخت مى‌كوبد.

كلمه غصّ در عبارت متن كنايه از سختى دردى است كه بر دلهاى مردم وارد خواهد شد.

(41974- 41967)

ما اطول هذا العناء و ابعد هذا الرجاء،

شارح در بيان ترتيب اين دو جمله سه احتمال ذكر كرده، احتمال اوّل آن است كه جدا از قبل باشد و رابطه‌اى با آن‌