ميان انسانها به وقوع پيوست. حضرت فرمود:

«آنچه باعث تفاوت آنان شده از سرشت و خمير مايه آغازين ايشان نشأت گرفته است، زيرا ماده اصلى آنها از قسمتهاى شور و شيرين و سخت و سست زمين تركيب يافته و بر حسب نزديك بودن خاكشان با هم نزديك و به مقدار فاصله آن با يكديگر متفاوتند از اين رو گاهى زيبا رويان كم خرد و بلند قامتان كم همت و پاكيزه كرداران بد منظر و كوتاه قدان دورانديش و پاك نهادان بد ظاهر و آنان كه عقلشان حيران است، انديشه‌هايشان پراكنده است و سخن پردازان دلهايى نيرومند دارند.»

[شرح‌]

در اين سخنان حضرت به موضوعى اشاره فرموده است كه عنصر اصلى اختلاف و تفاوت صورى و اخلاقى انسانهاست.

(54698- 54668)

انّما فرّق بينهم ... يتفاوتون،

واژه طينهم، در سخن امام (ع) اشاره به آن خاك و گلى است كه خمير مايه وجود آدمى بوده است چنان كه در خطبه اوّل كتاب نيز به اين معنى اشاره فرموده است: سپس خداوند سبحان از قسمتهاى سخت و نرم و مستعدّ شيرين و شوره‌زار زمين مقدارى خاك گرد آورد، و آن را جامد كرد تا محكم شد و استوار ساخت تا چنان خشك شد كه هر گاه باد بر آن مى‌وزيد صدايى از آن برمى‌خاست، شرح مطلب آن است كه مشابهت صورى و اخلاقى انسانها تابع همانندى طينت اصلى آنان و اختلاف و تفاوتشان نيز بستگى به تفاوت و نزديكى و دورى مقدمات و عناصر اوليه وجود ايشان دارد، برخى از شارحان گفته‌اند: اضافه مبادى به كلمه طين به معناى لام است. يعنى مقدماتى كه براى تشكيل گل وجود آنان آماده شده است، و منظور از طينهم حالات تركيبى است كه در مسير خلقت براى آدمى پيدا شده است از قبيل نطفه و مواد پيش از آن و علقه و مضغه و استخوان كه حالات پس از آن است و