(21409- 21407)

6- مفزع كلّ ملهوف:

يعنى او پناه و ملجأ هر بيچاره و درمانده است، به هنگامى كه ضرورت به او رو آورد، يا غم و اندوه به او دست دهد، و يا ترس و بيم وى را فراگيرد و يا بر او ستم شود، چنان كه خداوند متعال فرموده است: «وَ ما بِكُمْ مِنْ نِعْمَةٍ فَمِنَ‌ [1]»، «وَ إِذا مَسَّكُمُ الضُّرُّ فِي الْبَحْرِ ضَلَّ مَنْ تَدْعُونَ إِلَّا إِيَّاهُ‌ [2]» زيرا هيچ كس جز خداوند نمى‌تواند براى همه بيچارگان پناه و مفزع باشد، به علاوه اين كه كسى پناه ديگرى باشد بر سبيل مجاز است نه حقيقت، و نسبى است نه حقيقى و اين تعريف مستلزم اثبات كمال قدرت براى خداوند است، زيرا فطرت هر مضطرّ و بيچاره‌اى با توجّه به جميع احوال وجود خود بر جود و بخشش خداوند گواهى مى‌دهد، و همچنين متضمّن اثبات كمال علم براى بارى تعالى است، زيرا نهاد مضطرّ گواهى مى‌دهد بر اين كه خداوند به ضرورت و نياز او آگاه است، و اوصاف ديگر خداوند مانند اين كه شنوا، و بينا و آفريننده و اجابت كننده و پاينده و پايدار است نيز به همين اعتبار است.

(21418- 21410)

7- من تكلّم سمع نطفه. 8- من سكت علم سرّه:

اين كه هر كس سخن بگويد گفتار او را مى‌شنود، و هر كس خاموشى گزيند راز او را مى‌داند هر دو اشاره دارد به دو صفت سميع (شنوا) و عليم (دانا) خداوند، و چون مفهوم اين كه او شنواست اين است كه به شنيده‌ها داناست، مفاد اين دو صفت موجب اثبات اين است كه خداوند بر آنچه بندگانش در حالت سخن گفتن، بيان و آشكار مى‌كنند و يا هنگام خاموشى پنهان و در دل نگه مى‌دارند احاطه دارد، و در اين باره پيش از اين نيز اشاره شده است.

(21428- 21419)

9- و من عاش فعليه رزقه. 10- و من مات فإليه منقلبه:

اين دو تعريف اشاره است به اين كه خداوند

[2] سوره اسراء (17) آيه (67) يعنى: و چون در دريا خوف و خطرى به شما رسد همه آنانى را كه مى‌خوانيد جز خدا فراموش مى‌كنيد.