چندان شيرين باش كه تو را ببلعند و نه چندان
تلخ كه تو را به دور افكنند، و اين همان صفت فاضله عدالت در رفتار با خلق است، و
مىدانيم نرمخويى گاهى از نظر تواضع مطلوبى است كه مقتضاى آيه شريفه: «وَ اخْفِضْ جَناحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ»[1] مىباشد، و زمانى ناشى از فرومايگى و ضعف يقين
است و تواضعى كه پسنديده است همان است كه در نخست گفته شد و آن با هشيارى و
مصلحتهاى نفس توأم است، امّا فروتنى دوّم از صفات زشت به شمار مىآيد، و نمىتواند
با آگاهى و دور انديشى همراه باشد زيرا افراد سفله و فرومايه را وزش هر نسيمى به
جنبش در مىآورد و هر جاذبه و انگيزهاى آنها را تحت تأثير قرار مىدهد.
(46675- 46672) 3- ايمان او در حدّ يقين است، چون ايمان عبارت از
تصديق وجود آفريدگار جهان و آنچه دين از جانب او براى بشر آورده است و اين تصديق
داراى شدّت و ضعف است، گاهى بر حسب تقليد است يعنى اعتقادى است مطابق با واقع ليكن
مستند به انگيزه و دليل نيست، و زمانى تصديق ناشى از علم و دانايى است و اين عبارت
از اعتقادى است كه متّكى به برهان و دليل است. گاهى هم علاوه بر اين كه تصديق، از
روى علم و مستند به برهان است عدم امكان هر چه جز آن است نيز از روى علم و دليل
مورد اعتقاد و تصديق است كه اين را علم اليقين مىنامند، و پيشتازان راه حقّ به
اين مرتبه بسنده نمىكنند بلكه با روگردانيدن از دنيا و از ميان برداشتن موانع و
حجابها خواستار يقينى هستند كه حاصل از مرتبه شهود است و منظور از اين، يقينى است
كه تزلزل و احتمال به هيچ روى در آن راه نداشته باشد.
(46679- 46676) 4- در به دست آوردن و هر چه بيشتر اندوختن دانش حريص
است.
(46683- 46680) 5- دانش را كه از صفات ملكوتى است با حلم و بردبارى
كه از فضيلتهاى
[1] سوره شعراء (26) آيه (215) يعنى: پر و بال مرحمت خود را به
تواضع براى مؤمنان پيرو خود بگستران.