حاصل مى‌گردد و بصورت وصف ناپذيرى از اشخاص بر او وارد مى‌شوند، با چهره‌اى گشاده او را به بهشت و نعمتهاى الهى بشارت مى‌دهند. مبشّر و بشير دو ملك رحمت و ديگر فرشتگان نيز از هر درى وارد شده و بر او سلام مى‌كنند.

عذاب و ثواب قبر را چنين توصيه كرده‌اند. سخن رسول خدا (ص) كه فرمود:

«قبر ميّت يا باغى از باغهاى بهشت و يا گودالى از گودالهاى جهنّم مى‌شود». به همين حقيقت اشاره دارد.

اگر سؤال شود كه چرا اوّلين كسانى كه وارد قبر شخص سعادتمند و يا شقاوتمند مى‌شوند، فقط دو نفر فرشته‌اند و بيشتر نيستند؟ در پاسخ مى‌گوييم:

برخى از دانشمندان سعادت و شقاوت را دو ويژگى نفسانى دانسته‌اند كه از دو جهت قوّه نظرى و عملى حاصل مى‌شود و هر كدام زمينه‌ساز فرشته‌اى خواهد شد؛ پس اگر آنچه انسان تحصيل مى‌كند جهل مركّب و اخلاق پست باشد، نتيجه آن منكر و نكير خواهد بود و اگر آنچه بدست مى‌آورد، مكرمت و بزرگوارى باشد نتيجه آن دو فرشته بشير و مبشّر خواهد بود.

درك ما از ظاهر عبارت اين بود كه بيان كرديم، خداوند خود به اسرار شريعتش بهتر آگاه است. با تصوّرى كه از معنى ثواب و عذاب قبر در سه مرتبه گذشته داشتيم، معنى ثواب بهشت و عذاب جهنّم به خوبى روشن شد.

(13733- 13706)

13- قوله عليه السلام: لا فترة مريحة و لا قوّة حاجزة ...

اين عبارت امام (ع) به منزله آياتى است كه بر عذاب جاويد الهى دلالت دارند. عذاب جاويد خداوند به كفّارى اختصاص دارد كه هرگز نفوسشان به جهان ملكوت صعود نكرده باشد، چنان كه خداوند متعال مى‌فرمايد: إِنَّ الْمُجْرِمِينَ فِي عَذابِ جَهَنَّمَ خالِدُونَ لا يُفَتَّرُ عَنْهُمْ وَ هُمْ فِيهِ مُبْلِسُونَ‌ [1].