مذكور، كه به منزله موضوع آنها مي‌باشند، تغيير يافته و درحقيقت موضوع حكم تغيير يافته است، مي‌تواند طبق تغيير مصالح و مفاسد و موضوع بعضي احكام ذكر شده به تغيير حكم نظر دهد. ولي بايد كاملا مستند به آيات و روايات و ضوابط اجتهاد باشد، نه براساس تأثير از جو و شرايط موجود.

[اسلام و صلح دائمي با كفار]

سؤال 10 - شما در جلد دوم ولايت فقيه و در پرتو فقه سنتي ميان دوگونه صلح تفاوت گذاري كرده ايد:

1 - صلح دائمي ; ميان مسلمان - مسلمان، و مسلمان كتابي و معاند.

2 - صلح موقت ; ميان مسلمان - مشرك .

آيا هنوز بر اين ديدگاه هستيد؟ اگر آري، چرا ميان مسلمان و مشرك (مثل مردم چين) نمي توان قائل به صلح دائمي شد؟

جواب : در بين فقهاي شيعه و سني اين بحث مطرح است كه آيا با كفار غير اهل كتاب مي‌توان قرارداد صلح و ترك قتال با قبول جزيه يا بدون آن منعقد نمود يا نه ؟ اين مسأله را در جلد سوم كتاب "دراسات في ولاية الفقيه"[1] مطرح كرده و اقوال مختلفي را نقل كرده ام و پس از نقل اقوال، مطرح كرده ام كه اصولا تشخيص جواز صلح با كفار - چه اهل

---