جزئيات احكام عبادي و بخشي از امور غير عبادي قابل كشف قطعي نيست و از اين رو طبق اصل اولي چنين احكامي ثابت و غيرمتغيرند، ولي مصالح و فلسفه بعضي ديگر از احكام بويژه احكام اجتماعي و جزائي اسلام براي عقل صائب جمعي انسانها كه به دور از نفسانيات و جمود بوده و آگاه به فضا و محيط تشريع و شرايط گوناگون آن باشند قابل كشف و دسترسي مي‌باشند، و با اطمينان مي‌توان گفت : اين گونه احكام داراي اسرار مرموز و غيبي و غير قابل فهم براي انسانها نمي باشند بلكه بخش عمده اي از آنها امضايي است كه قبل از شرع، عقل خدادادي انسان كه حجت كبراست به آنها راه يافته و مورد تأييد شرع و شارع خالق عقل نيز قرار گرفته است . و به لحاظ توانايي عقل بر درك اجمالي ملاكات و علل اين گونه احكام است كه در بسياري از ادله نقلي به علل ارتكازي و قابل فهم آنها اشاره شده است ; مانند اينكه در وجه تشريع قصاص، آن را مايه حيات جامعه دانسته و ثبوت چنين حياتي را در نزد عقلا امري بين شمرده و خطاب به آنها فرموده است : (و لكم في القصاص حياة يا أولي الا لباب ) [1] يا در روايت اسحاق بن عمار از حضرت امام محمد باقر(ع) آمده است : كسي قسمتي از گوش فرد ديگري را بريد، براي قضاوت به محضر امام علي (ع) آورده شد، آن حضرت حكم به قصاص از فرد جاني فرمودند ولي او قطعه بريده شده را به مكان خود چسبانيد و التيام

---