توليد شده ايم ; و به اصطلاح فلسفه دو جور مجرد داريم :

1- مجردات در قوس نزول : موجودات مجردي كه قبل از عالم ماده خدا آنها را خلق كرده و رتبه شان قبل از عالم ماده است ; آنها ديگر زمان ندارند، اگر چنين مجرداتي داشته باشيم - چنانچه فلاسفه به عالم عقول قائل هستند و اينها را مي‌گويند از ازل وابسته به حق و پرتو و جلوه او هستند - در مورد آنها زمان و ماده وجود ندارد.

2- مجردات در قوس صعود: مجرداتي هستند مثل نفوس ما كه بعد از ماده و در قوس صعود هستند; يعني وقتي ماده مي‌خواهد بالا برود و صعود و ترقي و تكامل پيدا كند به عالم تجرد مي‌رسد.

به فرمايش مرحوم صدرالمتألهين نفس مجرد ما، محصول عالي ماده است ; يعني پايش را از ماديات فراتر گذاشته است . پس چون اين مجرد از ماده توليد شده و موجودات مادي مسبوق به ماده و مدت هستند، روي همين اصل اينها ازلي نيستند و زمان دارند، زيرا منشاء وجوديشان ماده است .

موجودات مجرد محض مثل عقول كه فلاسفه قائل هستند، حالت منتظره اي براي وجودشان نيست . به اصطلاح در فلسفه مي‌گويند فاعل (حق تعالي) تام الفاعلية است ; يعني چنين نيست كه خدا فاعل نباشد و بعد ناگهان به فكر بيفتد كه خوب است موجوداتي را خلق كند، زيرا خداوند مانند ما محل حوادث واقع نمي شود.

كيفيت ربط حادث به قديم

خداوند به تمام معنا بخشنده و فياض و از نظر انجام كار بي نياز و قدرت مطلق و همواره فاعل است . آن موجودات مجرد هم به تمام معنا قابل هستند، يعني حالت منتظره اي براي وجودشان نيست پس از ازل موجود شده اند.