نداشته باشد نيابت از جهة او و حضرت فرموده باشند كه فايده دارد و ميت بري‌ء الذمه مى‌شود و بر اين مضمون نيز احاديث بسيار وارد شده است و هر دو احتمال موافق واقع است ممكن است كه هر دو مراد حضرت باشد على سبيل البدلية و از اين باب نيز بسيار وارد شده است كه اعم اراده فرموده‌اند و اللَّه تعالى يعلم‌

(و روى علىّ بن ابى حمزة عن ابى بصير عن ابى عبد اللَّه صلوات اللَّه عليه قال لو انّ رجلا معسرا أحجّه رجل كانت له حجّة فان ايسر بعد ذلك كان عليه الحجّ و كذلك النّاصب و اذا عرف فعليه الحجّ و ان كان قد حجّ)

و منقولست در موثق كه حضرت امام جعفر صادق صلوات اللَّه عليه فرمودند كه اگر پريشان را شخصى به نيابت خود بحج بفرستد او را ثواب حجة الاسلام هست و اگر بعد از آن چيزى به همرساند واجب است كه حجة الاسلام را به جا آورد و هم چنين كسانى كه عداوت اهل بيت داشته باشند و در حال عداوت حج كرده باشند چون عارف شوند مرتبه ديگر حج به جا مى‌آورند. و ظاهرا اعاده وقتى مى‌كند كه حج تمتع بر ايشان واجب باشد و افراد يا قرآن كرده باشند چنانكه داب ايشان است، و ممكن است كه مرا از اول حج بذل باشد و اعاده مستحب باشد و هم چنين ناصب اگر حج اسلام كرده اعاده مستحب باشد. ظاهرا مراد از ناصب جميع سنّيانند كه ديگرى را بر على بن ابى طالب صلوات اللَّه عليه مقدم مى‌دارند و خواهد آمد

[اگر چند نفر را به حج بفرستد]

(و روى سعيد بن عبد اللَّه عن موسى بن الحسن عن ابى علىّ احمد بن محمّد بن مطهّر قال كتبت إلى ابى محمّد صلوات اللَّه عليه انّي دفعت إلى ستّة انفس مائة دينار و خمسين دينارا ليحجّوا بها فرجعوا و لم‌