كه برود.

و قريب به اين‌ها نيز احاديث صحيحه و حسنه و موثقه كالصحيحه وارد شده است و در زيادتى محمول است بر استحباب مؤكد يا جمعى كه در آنجا باشند و دور نيست كه ساكنان مكه معظمه را راحله در كار نباشد و اللَّه تعالى يعلم و ظاهر اخبار متواتره آنست كه استطاعت زاد و راحله است و محتمل است در خصوص اين اخبار كه مراد حضرت صلوات اللَّه عليه اين باشد كه نفى كند قول جمعى را كه مى‌گويند استطاعت با فعل است و تا نكند كاشف نمى‌آيد كه مستطيع بوده است و اگر نكند كاشف مى‌آيد كه مستطيع نبوده است و در اين صورت مراد اين است كه استطاعت پيش از فعل است و در صورتى كه أبا كند و نكند نيز مستطيع بوده است هر چند كه توفيقات الهى نيز مدخل دارد اما به مرتبه نمى‌رسد كه مجبور شود در فعل و با عدمش مجبور شود بر ترك.

چنانكه در حسنه كالصحيح منقولست از حضرمى كه گفت عرض نمودم به حضرت امام جعفر صادق صلوات اللَّه كه من تشييع نمودم اصحاب خود را تا قادسيه كه چهار فرسخ است تا نجف اشرف از طرف بيابان ايشان بمن گفتند بيا تا برويم و ما از جهة تو در اينجا سه روز صبر مى‌كنيم من برگشتم و خرجى نداشتم حق سبحانه و تعالى آسان كرد و ملحق شدم به ايشان پس حضرت فرمودند كه هر كه را در شب قدر نوشته‌اند از جمله حاجيان نمى‌تواند كه نرود بحج هر چند فقير باشد و كسى را كه ننوشته‌اند كه حج خواهد كرد استطاعت حج ندارد هر چند غنى و صحيح باشد.

و از اين باب احاديث بسيار وارد شده است و چند وجه در جمع بين الاخبار وارد شده است و علما گفته‌اند يكى آن كه نوشتن موافق علم است‌