و علم تابع معلوم است، و علت ديگر آن كه توفيقات الهى از باب تفضل است و بعد از توفيق مجبور نمى‌شود بلكه سهل و آسان مى‌شود و قبل از آن اختيار هست و ليكن به سبب اعمال قبيحه كه باختيار او واقع شده است سلب توفيق مى‌شود و بمنزله ممتنع مى‌شود چنانكه فرموده است كه اما آن كسى كه در راه حق سبحانه و تعالى خيرات كند و متقى و پرهيزكار است عن قريب لطف خود را شامل حال او مى‌كنيم كه آسان مى‌شود بر او اعمال خير و اما آن كسى كه بخل ورزد و خواهد كه مالش او را غنى كند يا به شهوات عاجله قناعت نموده مستغنى داند خود را از نعماء غير متناهيه ابديه و تكذيب كند سخنان خدا و رسول را سلب توفيق از او مى‌كنيم و آسان مى‌شود بر او سيئات و مخالفت الهى از اين جهة است كه نه جبر است و نه تفويض و ليكن امريست ميان هر دو و فراختر از ميان آسمان و زمين حاصل آن كه اين معنى بسيار دقيق است و بدون افاضه الهى معلوم نمى‌شود