و در مورد مناسك حجّ گفته‌اند كه مانند كارهاى ديوانگان است! و در مورد غسل جنابت گفته‌اند كار سفيهانه است! و آن را به كسى تشبيه كرده‌اند كه يك طرف لباسش نجس شود و تمام لباسش را بشويد و اين كار سفيهانه است! و در مورد محرّمات شرعيه مانند شرابخوارى و زنا گفته‌اند: حرمت اينها ظلم است! و بعضى از عقلا به اباحه اينها قائل شده‌اند، پس چگونه از راه عقل مى‌توان به وجوب يا قبح اينها رسيد. و ممكن هم نيست مصالح اينها را از سخن پيامبر دريابيم مگر بعد از معجزه‌اى كه دليل بر صدق او باشد؟! پس صحيح است كه بگوييم راهى جز «معجزه» براى پى بردن به مصلحت اينها وجود ندارد.

اما تشبيه به كسى كه ادّعا مى‌كند قرآن را حفظ كرده يا صنعتى را آموخته است، راه اثباتش اين است كه قرآن را از حفظ بخواند و صنعت خود را ارائه دهد، پس نمى‌شود پيامبرى را به اين تشبيه كرد، زيرا با مشاهده مى‌توان درستى و يا نادرستى صنعتى را فهميد و يا با مراجعه به قرآن، حافظ بودن او را فهميد. امّا شريعتى كه پيامبر آورده اين گونه نيست؛ زيرا راهى به شناخت مصلحت نماز در فلان وقت، نه قبل و نه بعد، در فلان مكان، با فلان شرايط نيست و نمى‌توان با مشاهده و راه عقل به آن پى برد.

مگر نمى‌بينى مخالفين؛ كسانى كه قائل به عقليات هستند و منكر پيامبران و اديان مى‌باشند، وقتى مى‌بينند مسلمانان با معجزه، نبوّت و شريعت را پذيرفتند و آنان دقت مى‌كنند راه عقلى براى شناخت قوانين و مطابقت آنها با مصالح دنيوى نمى‌يابند، لذا دين را نمى‌پذيرند.

اعجاز، برهان صدق نبوّت‌

(1) اما اينكه مى‌گويند: معرفت صدق نبوّت با معجزات، شناخت غير يقينى است؛ زيرا ممكن است كه از باب سحر باشد!