(1)

باب نوزدهم: فرق ميان حيله و معجزه‌

(2) اما بعد از حمد خدايى كه براى تمام مكلفين ميان حقّ و باطل فرق گذاشت و درود بر محمّد و خاندانش آن كسانى كه دين را اعاده كردند همان طور كه زينت به سوى زن تارك زينت، اعاده شود. پس من آنچه را كه با آن «فرق ميان حيله و معجزه» آشكار مى‌شود ذكر مى‌كنم و همچنين چيزى را كه با آن «شعبده از خارق عادت» شناخته مى‌شود و حقيقت دلالات و علامات براى هر صاحب نظر حقيقتجو را روشن مى‌كنم و خدا توفيق دهنده و كمك‌كننده است.

(3)

حيله و اسباب و آلات آن و چگونگى استفاده از آنها و جهت اعجاز معجزات‌

(4) بدان حيله اين است كه صاحب آن طورى در ظاهر نشان دهد كه آن گونه نيست و روش آن هم مخفى بماند؛ مانند گوساله سامرى كه در آن سوراخهايى قرار داد كه باد به آن وارد مى‌شد و صدا از آن شنيده مى‌شد.

از جمله اينكه با حركات سريع به بيننده اين گونه نشان دهد كه حيوان را سر بريد ولى در واقع سر او را نبريده است، بعد اين گونه نشان دهد كه او را زنده كرده است. و شبيه اين جنس از حيله‌ها «سحر» است.

و معجزات انبيا و اوصيا از اين جنس نيست؛ زيرا آنچه از معجزات نشان داده مى‌شود در واقع همان طور هم هست. و عقلا هم مى‌دانند كه همين طورى است و در