است.

10- نوعى نظم در ميان همه اجزاى قرآن وجود دارد كه در آن هيچ گونه اختلاف و تفاوتى پديد نمى‌آيد. و علاوه از اينها، خواص بسيارى هم دارد.

حكمت كلام موجز و مفصّل در قرآن كريم‌

(1) اگر گفته شود: چرا تمام الفاظ قرآن از الفاظ مختصرى كه سخن را زيباتر مى‌كند تشكيل نيافت تا كلام خداوند خيلى زيباتر و بهتر باشد و خداوند متعال هم بر اين مطلب توانايى دارد در حالى كه غير او ندارند؟

در پاسخ مى‌گوييم: اين برمى‌گردد به اينكه بگوييم چرا تفاوت ميان اشيا از بين نرفته تا همه يكى شوند؟ و چگونه بعضى از فرشتگان بر بعض ديگر برترى دارند؟ هر وقت اين گونه باشد، تفاوتى ميان اشيا ديده نمى‌شود و هيچ چيز از ضد آن شناخته نمى‌گردد. و نيز اگر كلام خدا اين گونه باشد به صورت معمّا در مى‌آيد و لذّت سادگى و آسانى آن از بين مى‌رود و ديگر راسخين در علم بر ديگران برترى نمى‌يابند. و علاوه بر اين، خداوند متعال عالم است و مى‌داند چگونه بر كسانى كه پيامبر را به سوى آنان فرستاده لطف كند. پس اين لطف همان طور است كه قرار داده و اگر جز اين بود ديگر لطف نمى‌شد.

صورتى ديگر براى صرف‌

(2) صورت ديگرى براى صرف (بازداشتن) ذكر مى‌كنيم و آن اين است كه: اگر عدم معارضه مردم به خاطر بازداشتن خداوند نبود و آنان به جهت اينكه قرآن بر تمام سخنان آنان برترى دارد و در جزالت از سخن گذشته، از معارضه آن چشم پوشيده باشند، در اين صورت به هر حال لازم بود آنان معارضه‌اى كرده باشند؛ زيرا عربها سخت مورد خطاب قرار گرفتند در تحدى و با فشار و زدن، به راه راست توجه داده شدند.

و هر وقت فصاحت آنان فزونى مى‌يافت و مى‌توانستند سخنشان را با قرآن‌