پيدا كند و خواطر را بالمرّه دفع نمايد؛ وليكن در اين وهله سالك پيوسته با خدا و در حرم خداست و خاطره‌اى حقّ ورود ندارد. ممكن است روزها و ماهها بگذرد و خاطره‌اى بر ذهنش مرور ننمايد مگر خاطرات نيك و بدون ضرر كه لازمه زندگى و معيشت است، مثل لزوم آب آشاميدن در موقع عطش و پاسخ سلام دادن در موقع سلام كردن و أمثال ذلك.

اينجاست كه فرق ميان سالك راستين و مدّعيان سلوك واضح مى‌شود؛ و مرد وارد در حرم از شخص مدّعى ورود جدا ميگردد؛ و آنكه به حقيقت عبادت و عبوديّت پيوسته است با آنكه از روى تصنّع و خودساختگى بدون ادراك لذّت عبادت، خود را عابد و زاهد مى‌شمرد و به قيام و قعود و ركوع و سجود اشتغال مى‌ورزد، متمايز مى‌شود

«و به كشته راه عشق بگو: از عهده وفاى حقّ عشق برآمدى! و به مدّعى راه عشق بگو: هيهات از اينكه بتوانى از عهده وفاى حقّ عشق برآئى! هيچگاه شخص سرمه به چشم كشيده و تصنّعاً مژگان را سياه كرده، مانند شخص سياه مژگان نخواهد بود».

ابيات شيخ محمود شبسترى در لزوم شناختن انسان حقيقت خويش را

______________________________ [1] «ديوان ابن فارض» ص 134؛ در ضمن ابيات هُوَ الْحُبّ سروده است. الكَحَل با فتحه حاء به معنى سياهى طبيعى مژگان است. و الكَحِل با كسره حاء به معنى مكحول است؛ يعنى سرمه كشيده‌