هم امروز زنده بود، راهِ گشايش و مفرّ و چاره‌اى نداشت مگر اينكه از من پيروى نمايد. [1] در اينصورت پيروى از استاد غير كامل كه از پيروى از انبياء أُولوا العزم بالاتر نيست؛ وقتى آنجا جائز نباشد، اينجا چگونه ميتواند جائز باشد!؟

سالك به جائى مى‌رسد كه ميان او و خاطرات همچون سدّ سكندر كشيده مى‌شود

ميفرمودند: اگر نفى خواطر براى سالك خوب صورت گيرد، بالاخره وى را به عالم نيستى ميرساند كه هستى محض است، بطوريكه ديگر نه تنها خاطره‌اى بر او وارد نمى‌شود بلكه ممكن نيست وارد شود. و چنان در عالم توحيد مستغرق ميگردد كه مجال نزول به كثرات را پيدا نمى‌كند و خطره‌اى بر او نمى‌گذرد؛ تو گوئى ميان او و ميان خواطر سدّ سكندر كشيده‌اند كه بهيچوجه قابل شكاف و رخنه و ثلمه نمى‌باشد.

در اينحال است كه خاطرات با اجازه وى و با اذن نفسانى وى وارد مى‌شوند. يعنى اگر اجازه دهد خاطره‌اى بر ذهنش عبور مى‌كند، و إلّا فَلا.

و بنابراين، حال سالك در اينحال با حال پيشين او كاملًا در دو جهت متعاكس قرار ميگيرند. در وهله اوّل خواطر بدون اذن و رخصت او هجوم مى‌نمودند و زواياى قلب را تصرّف ميكردند و بقول ما كودتائى در دل او حاصل مى‌شد كه بايد سالك با رنج و تعب مدّتها زحمت بكشد تا بتواند حضور قلب‌

______________________________ [1] محيى الدّين عربى در كتاب «الفتوحات المكّيّة» ج 1، فصل اوّل، ص 143، بابُ ثانى عَشَر فى مَعْرفةِ دَوْرَةِ فَلَكِ سيِّدنا محمّد صلّى الله عليه و ءاله و سلّم و هى دَورةُ السّيادةِ و أنّ الزّمانَ قد اسْتدارَ كهيئَتِه يومَ خلَقَه اللهُ تعالى، در اكمليّت و أتمّيّت نبوّت رسول الله بحث كافى و وافى نموده و اثبات كرده است كه: جميع انبياء و مرسلين در تحت نبوّت و ولايت و سيطره معنوى و سيادت و شفاعت او در دنيا و آخرت ميباشند. و بواسطه أقربيّت آنحضرت به مبدأ العلل و غاية الغايات اين مقام منحصر در وى گرديده است.

و مطلب را ميرساند تا در نيمه ص 144 ميگويد: و ثَبَتت لَه أيضًا السّيادةُ فى الحُكم حيثُ‌

قال: لَوْ كانَ موسَى حَيًّا، ما وَسِعَهُ إلّا أنْ يَتَّبِعَنى‌

، وَ يُبَيَّنُ ذَلِكَ عِنْدَ نُزولِ عيسَى عَلَيْهِ السَّلامُ وَ حُكْمِه فينا بِالْقُرْءَانِ فَصحَّت لَه السّيادَةُ فى الدُّنيا بِكُلِّ وَجهٍ- تا آخر آنچه را كه تا ص 147 إفاده فرموده است.