خوب و صحيح به دست آيد! مگر اينچنين نيست؟!

گفت: آرى!

عرض كردم: آيا ممكن است محصولى بدون برزگر به عمل آيد؟! و يا در صورت وجود، برزگر اين عمليّات را انجام ندهد؛ آب ندهد، يا بيش از مقدار لازم بدهد، يا تخم را روى زمين بريزد و زير خاك نكند، يا وجين ننمايد، يا سمّ و دارو نزند؛ آيا در اينصورت محصول چه خواهد شد؟ و زحمات او هدر ميرود يا نه؟!

گفت: آرى!

عرض كردم: خوب فكر كنيد! مسأله از همين قرار است يا نه؟! گفت: احتياج به فكر ندارد، اينكه ميگوئيد واضح است، گياه كشاورز ميخواهد و بايد رويش عمل شود!

عرض كردم: عزيز من! استاد سير و سلوك همان كشاورز است، و ورد و ذكر و فكر و مراقبه و محاسبه عبارت است از آب و آفتاب و زمين مناسب؛ و رياضت عبارت است از محدود كردن آب، وجين كردن و علوفه هرزه را از پاى گياه مفيد كه ثمره حياتى و غذائى آنرا ميخورد، دور ريختن.

باز عرض كردم: آيا شما درخت مو را هرس نموده‌ايد؟! گفت: نه! من باغدارى نكرده‌ام، من زارع بوده‌ام! عرض كردم: لابدّ در نزديكى‌هاى زراعت خود باغهائى هم كم و بيش بوده است، و ديده‌ايد يا شنيده‌ايد و مسلّماً هم ميدانيد كه درخت تربيت ميخواهد، باغبان ميخواهد، رسيدگى به زمين و كود به موقع و به اندازه ميخواهد، آب ميخواهد، هَرس كردن ميخواهد. اگر اين كارها را انجام ندهد، درختان بدون تربيت، مانند درختهاى جنگلى بلند و پروار مى‌شوند، ولى محصول نميدهند. درخت انگور و زردآلو و سيب ميوه نميدهد؛ يا اگر بدهد، ميوه گس و تلخ و ريز و بدون فائده ميدهد.

شما را به خدا قسم؛ آيا اينطور نيست؟! گفت: آرى!