أقول: تمام اين ردّ و بدلها و اشكالات و پاسخها را خود محيى الدّين فقط با همان عبارت مورد سوال و اشكالش پاسخگو ميباشد كه: سُبْحانَ مَن أظْهَرَ الاشْيآءَ مِنَ العَدَمِ وَ هُوَ عَيْنُها. «پاك و منزّه و مقدّس است آنكه اشياء را از كتم عدم به وجود آورد؛ و خودش عين آن اشياء است.»

«سُبحانَ» يعنى من آن ذات عالى و راقى و عظيم المرتبة و جليل المقام را كه در وصف نمى‌آيد تنزيه ميكنم از شوائب دوئيّت و غيريّت و مخلوط شدن با اشيائى كه از عدم به وجود آورده و به خلعت حيات مخلّع فرموده است در حاليكه خودش عين آنهاست. يعنى آن ذاتِ ما فوق انديشه و خيال، و برتر از وهم و توصيف، و عالى‌تر از اسم و رسم، حقيقت وجود و أصالت است؛ و اشيائى را كه به ظهور آورده است جز سايه‌اى بيش نيستند؛ و عينيّت ربط و ارتباط آنها با ذات در عين حفظ مقام كثرت بوده، اندكاك و فنايشان موجب تركيب و حدوث و تجزيه و انقسام نخواهد شد

______________________________ [1] «مجالس المؤمنين» طبع سنگى، مجلس ششم، ص 283 و 284، ضمن ترجمه احوال شيخ عارف باللّه محيى الدّين عربى‌

[2] از أشعار شيخ عارف: فريد الدّين عطّار نيشابورى است در كتاب مشهورش به نام «مَنطقُ الطَّير.»