فَإذا أدْرَكْتَ الْمَسْموعاتِ سَمَّيتَ ذلِكَ النّورَ سَمْعًا، وَ إذا أدْرَكْتَ الْمُبْصَراتِ سَمَّيتَ ذَلِكَ النّورَ بَصَرًا، وَ إذا أدْرَكْتَ الْمَلْموساتِ سَمَّيتَ ذلِكَ الْمُدْرَكَ بِهِ لَمْسًا؛ وَ هكَذا الْمُتَخَيَّلاتُ.

فَهُوَ الْقُوَّةُ اللامِسَةُ لَيْسَ غَيْرَهُ، وَ الشّامَّةُ وَ الذّائِقَةُ وَ الْمُتَخَيِّلَةُ وَ الْحافِظَةُ وَ الْعاقِلَةُ وَ الْمُفَكِّرَةُ وَ الْمُصَوِّرَةُ. وَ كُلُّ ما يَقَعُ بِهِ إِدْراكٌ فَلَيْسَ إلّا النّورَ.- إلى ءَاخر ما أفادَهُ [1].

«بدان- كه خدايت مؤيّد بدارد- حقيقت امر چنين به دست ميدهد كه: اگر نور نبود هيچ معلوم و يا محسوس و يا متخيّلى أصلًا ادراك نمى‌شد. و نور برحسب اختلاف اسامى كه براى قواى انسانى وضع شده‌اند، اختلاف اسم پذيرفته است. چرا كه آن أسماء در نزد عامّه مردم عبارت است از اسمهائى براى قوا؛ و امّا در نزد عارفان عبارت است از اسمهائى براى نورى كه بواسطه آن ادراك شده است.

بنابراين چون تو ادراك كنى شنيدنيها را، آن نور را سمع و شنوائى ميگوئى. و چون ادراك كنى ديدنيها را آن نور را بَصَر و بينائى نام ميگذارى. و چون ادراك كنى لَمس شدنيها را آن نور را لمس ميگوئى؛ و همچنين است امر در متخيّلات.

بناءً عليهذا همان نور است كه قوّه لامسه است نه غير آن، و قوّه شامّه و ذائقه و متخيّله و حافظه و عاقله و مفكّره و مصوّره است نه غير آن. پس هر چيزى كه ادراك انسان بدان انجام گيرد غير از نور چيزى نمى‌تواند بوده باشد.»

و از اين فقره دعاى كميل:

وَ بنُورِ وَجْهِكَ الَّذِى أَضَآءَ لَهُ كُلُّ شَىْ‌ءٍ

. «من از تو سوال ميكنم به نور وجهت كه از آن تمام أشياء و موجودات روشن شدند

______________________________ [1] «». فتوحات» ج 3، باب 360، وصل اوّل، ص 276 و 277