پيشنماز را بيند نماز باطل است و اگر حايل كوتاه باشد چنانكه پيشنماز در وقت تشهّد ديده نشود امّا در وقت قيام ديده شود در اين صورت نماز جماعت صحيح‌[1] است امّا اگر زن به مرد اقتدا كند و حايل در ميان باشد نماز زن صحيح است.

چهاردهم‌ آن كه صورت نماز پيشنماز مخالف صورت نماز مأموم نباشد پس در وقتى كه پيشنماز مثلا نماز كسوف مى‌گذارد جايز نيست كه شخصى در نماز صبح يا ظهر به او اقتدا كند و جايز است در نماز واجبى اقتدا كردن به شخصى كه نماز سنّت مى‌گذارد در شش‌[2] صورت كه قبل از اين مذكور شد و هم چنين جايز است اقتدا كردن در نماز ظهر به نماز عصر و بر عكس و در نماز ادا به نماز قضا و بر عكس و در نماز دو ركعتى به نماز سه ركعتى يا چهار ركعتى و بر عكس و چون نماز ماموم كمتر باشد مخيّر است اگر خواهد انتظار پيشنماز كشد تا وقتى كه سلام دهد او نيز سلام دهد و اگر خواهد بى‌انتظار سلام دهد امّا انتظار افضل است امّا اگر نماز مأموم اطول باشد مخيّر است اگر خواهد قبل از آن كه پيشنماز سلام دهد برخيزد و تتمه نماز خود را به جا آورد و اگر خواهد انتظار سلام دادن او بكشد و بعد از آن نماز خود را تمام كند و انتظار افضل است.

تتمّه‌

بر مأموم واجبست متابعت كردن پيشنماز يعنى هيچ يك از اقوال و افعال نماز را قبل از پيشنماز بفعل نياورد امّا با هم به جا آوردن جايز است مگر تكبير احرام كه آن را واجبست كه مأموم بعد از پيشنماز به جا آورد پس اگر با هم تكبير احرام را به جا آورند نماز مأموم باطل خواهد بود.

و بعضى از مجتهدين برآنند كه متابعت پيشنماز در اقوال سواى تكبير احرام واجب نيست پس اگر مأموم ذكر ركوع يا سجود يا امثال آن را قبل از پيشنماز به جا آورد قصورى ندارد و اين قول اصحّ است.

و هر گاه بعضى افعال را پيش از پيشنماز عمدا به جا آورد نماز او باطل نمى‌شود پس اگر قبل از پيشنماز ركوع كند واجبست كه در ركوع توقّف كند تا پيشنماز ركوع را به جا آورد و نماز او صحيح‌[3] است مگر در يك صورت و آن آنست كه عمدا بركوع رود قبل از آن كه پيشنماز قرائت را تمام كند امّا اگر از روى سهو قبل از پيشنماز ركوع كند در اين صورت واجبست كه سر از ركوع بردارد و متابعت پيشنماز كند در ركوع و جايز است ماموم را سلام دادن قبل از آن كه پيشنماز سلام دهد خواه ضرورت داشته باشد و خواه نه امّا بعد از آن كه نيّت انفراد كند.

و هم چنين جايز است‌[4] كه در اثناى نماز نيّت انفراد نمايد و تتمّه نماز را منفردا بگذارد مگر نمازى كه جماعت در آن واجبست مثل نماز جمعه و نماز عيد وقتى كه واجب شود.

و هر گاه مأموم در اثناى نماز نيّت انفراد كند پس اگر انفراد او قبل از آنست كه پيشنماز حمد خوانده‌

[1] مشكل است صدر دام ظلّه العالى

[2] در بعضى از آنها معلوم نيست صدر دام ظلّه

[3] ترك احتياط به اتمام نماز و اعاده آن ننمايند صدر دام ظلّه العالى

[4] به ملاحظه اخبار وارده از اهل بيت اطهار صلوات اللَّه عليهم اجمعين بدون عذر و علّت نيّت انفراد ننمايند صدر دام ظلّه العالى