نام کتاب : اللباب (شرح فارسی بر خلاصه الحساب شيخ بهائى) نویسنده : ذهنی تهرانی، سید محمد جواد جلد : 1 صفحه : 44
البتّه ظاهر عبارت مصنّف ; اينستكه اين قاعده فقط در ضرب اعداد
«6 و 7 و 8 و 9» بعضى در بعض ديگر جاريست حتّى در ضرب «5» در يكدام از اينها يا
ضرب «5» در «10» جارى نيست.
ولى ما تجربه
كرديم و ديديم در نفس ايندو عدد هم «5 و 10» جارى مىباشد بلكه در ضرب اعداد قبل
از «5» بعضى در بعضى نيز يا در اعداد فوق «5» جارى مىباشد.
و آنقاعده اينستكه:
يكى از دو عدد منظور را بعشرات بسط مىدهيم يعنى در عدد «10» ضرب مىكنيم سپس عدد
ديگر را از عدد «10» كم كرده و مقدار تفاوت را در همان عددى كه بسط داديم ضرب
مىكنيم.
بعد از آن
حاصلش را از عددى كه در اثر بسط تحصيل شده است كم مىنمائيم حاصل نتيجه ضرب دو عدد
مىباشد.
قوله: مضروبه
فى فضل الخ: ضمير در «مضروبه» به احد المضروبين راجع است.
متن: مثالها:
ثمانية في تسعة
نقّصنا عن التّسعين مضروب التّسعة في الاثنين بقى اثنان و سبعون.
ترجمه: مثال
خواستيم عدد
«8» را در «9» ضرب كنيم، ابتداء از عدد «90» مضروب «9» در «2» را كه «18» مىشود
كم كرديم باقيمانده «72» شد و آن حاصلضرب «8» در «9» مىباشد.
شرح خواستيم عدد
«8» را در «9» ضرب كنيم:
ابتداء «9» را
بعشرات بسط داده «90» شد آنگاه «8» را از عدد «10» تفريق نموده حاصل را كه «2»
باشد در «9» ضرب نموده حاصلش را كه «18» باشد از «90» كم كرديم «72» شد و اين حاصل
ضرب «8» در «9» مىباشد.
نام کتاب : اللباب (شرح فارسی بر خلاصه الحساب شيخ بهائى) نویسنده : ذهنی تهرانی، سید محمد جواد جلد : 1 صفحه : 44