هئولاء و هئولاء من عطاء ربك، يعنى همه را، آن گروه و اين گروه را از عطا و دهش پروردگارت كمك دهيم (20- اسراء) و همين سبب پراكندگى آراء و نظريات و تفرق هواها و هوسها گشته به طورى كه امكان توافق نظر اهل زمان بر آن نمى‌رود، چه رسد كه نوع انسان بر آن سازگارى داشته باشد، و امير مؤمنان على 7 بر اين مطلب اشاره كرده و فرموده:

علم نقطه‌اى بيش نبود كه جاهلان آن را تكثر و فزونى بخشيدند[1].

118/ 2 حضرت شيخ گويد: هر كس كه پاكى- حتى از اخلاص- روزيش شود، محققا خلاص و رهايى ارزانيش شده.

119/ 2 حال گوييم: اين به واسطه روى گردانيدن از آن‌چه است كه براى نفس و روح او از اهداف به شمار مى‌رود؛ و نيز از آن‌چه كه به سبب قيد و بندهاى عين ثابت وى- از اعراض- حاصل شده است، و تحققش از اقسام طهارت تصور مى‌شود؛ كه به نام اخلاص خاص خاصان ناميده شده و به خلاص و رهايى از ديدن اخلاق تفسير شده است.

فصل پنجم در آن‌چه كه كاملان- از ضبط كليات مهم علم و عمل- بيان داشته‌اند

و در آن راههايى چند است: 120/ 2 از جمله آن‌چه را كه امام ابو حامد غزالى در قسم دوم از كتاب جواهر القران برگزيده چهل باب است، ده باب آن در عقايد و ده باب ديگر در عبادات ظاهرى و ده باب ديگرش در اعمال باطنى كه به نام مهلكات ناميده شده و ده باب آخرى در باطن است كه به نام منجيات‌[2] ناميده شده است.

[1] - يعنى علم يك حقيقت است كه به تكثر و فزونى يافتنش محلهاى مختلف و متعدد تكثر و فزونى مى‌يابد، اين جهل به معنى بسيط است، و يا آن‌كه رنگها و نقوش پراكنده‌ايست كه محلهاى آنها موجب تكثر و فزونى و رنگ پذيرى است و وارد بر پاكى اصلى خويش باقى نمى‌ماند، جهل به اين معنى مركب است.

[2] - اين شكل از كتاب جواهر القران رونويس شده: قسم اول در حمل علوم و اصول آن‌كه ده است: نخست در ذات، دوم در تقدير، سوم در قدرت، چهارم در علم، پنجم در اراده، ششم در شنيدن، هفتم در كلام، هشتم در افعال، نهم در معاد، دهم در نبوت.

قسم دوم در اعمال ظاهرى كه اين هم ده اصل است: نخست در نماز، دوم در زكات، سوم در روزه، چهارم در حج، پنجم در قرآن، ششم در ذكر خداوند در همه حال، هفتم در طلب حلال، هشتم در قيام به استيفاى حقوق مسلمانان، نهم در امر به معروف و نهى از منكر، دهم در پيروى سنت.

قسم سوم در تزكيه و پاك كردن قلب از اخلاق زشت كه اصول اين هم ده است: نخست در حرص به خوردن، دوم در حرص به سخن گفتن، سوم در غضب، چهارم در حسد، پنجم در بخل، ششم در خود آرايى و بى‌فكرى، هفتم در دوستى دنيا، هشتم در كبر و نخوت، نهم در عجب و خودبينى، دهم در ريا.

قسم چهارم در اخلاق نيك كه اين هم ده اصول دارد: نخست در توبه، دوم در خوف، سوم در زهد، چهارم در صبر، پنجم در شكر، ششم در اخلاص و راستى، هفتم در توكل، هشتم در محبت، نهم در رضا و خشنودى، دهم در ياد مرگ كردن.