است- دارد، ولى نفخه و دميدن اوّلى او به بالا فرستادن و بازگردانيدن نفخ است از ظاهر به باطن؛ تا آن‌كه حكم حيات دنيايى به كلى پايان پذيرفته و به اصل خودش بازگردد، سپس حكم ظهور آن در نشأه اخروى آغاز و آشكار شود، در حالى كه اقساط[1] در حيات (كلى)- به حكم جمعيت آن مر همگان را- مندرج است.

388/ 4 و اما جبرئيل 7 مظهر ركن علم است، از اين جهت وحى را كه مشتمل بر انواع علوم و نسبت‌هاى تعليم به او است حمل مى‌كند، مانند: عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوى‌، يعنى: او را شديد القوا علم آموخت (5- نجم)- البته بنابر قولى‌[2]- و واسطه در پديد آمدن عيسى 7- از آن جهت كه وى كلمه حق و نشانه قيامت است- گرديد، لذا مظهر قول و فعل است، يعنى به اعتبار اول به نام روح القدس ناميده شده و به اعتبار دوم به نام روح الامين، بنابراين او را مانند اسرافيل دو جهت و دو حكم است، پس جبرئيل از جهت ظاهرش كه حكم وجود بر او غالب است مظهر قول است، براى اين‌كه قول صورت نفس است كه عبارت از عين وجود است، و از جهت باطنش كه حكم علم بر او غالب است مظهر فعل است.

389/ 4 و اما ميكائيل 7 مظهر اراده است، چون ترتيب دهنده آن‌چه كه بقاى خلق در آن است؛ از روزى معنوى و صورى- يعنى علم و فهم- و نيز غذاى وهمى- مانند مقام و حشمت و بزرگى- و غذاى حسى- مانند مال و نعمت- مى‌باشد، از اين روى «جود- بخشش» مندرج در اراده است.

390/ 4 و اما عزرائيل 7 مظهر ركن قدرت است، زيرا گردن‌كشان و زورگويان را به واسطه نابود كردن- بدون دفاعى- مغلوب مى‌كند و همان‌طور كه تمام حقايق الهى و كونى از توابع اين اركان چهارگانه‌اند، همين‌طور تمام ارواح و فرشتگان از توابع اين فرشتگان چهارگانه پس از قلم‌اند، و نيز مهيّمان كه مأمور به سجود آدم نبودند، چون آنان از فرشتگان عالين بودند كه در هيمان و سرگشتگى در جلال حق تعالى كامل و تمام بودند، و

[1] - عدل و داد كردن.

[2] - در تفسير على بن ابراهيم از قول حضرت هادى 7- و هم‌چنين در برخى از تفاسير خاص و عام- آمده كه شديد القوا خداوند است نه جبرئيل، بلكه جبرئيل ذوقوه است، لذا شارح( فرغانى) انتساب تعليم را به جبرئيل- براى اثبات مطلب خود- بنابر قولى مى‌گويد. م