در جلال جمال خودش براى آنها تجلى كرده؛ در او سرگشته و حيران شده و از خودشان غايب گرديدند، لذا نه خودشان را مى‌شناسند و نه غير حق را، و معرفى آنان پيش از اين گفته آمد و اينان در رتبه عقل اول‌اند، جز اين‌كه نسبت آن (عقل اول) به مظهريت اسماء ذاتى ثبوتى- از تعين و تجلى اول- به «واحد» قوى‌تر است و نسبت مهيّمان به اسماء ذاتى سلبى- از آن دو- به «فرد» سزاوارتر است.

343/ 4 اما قلم اعلا؛ پيش از اين گفته شد كه حضرت شيخ قدس سره در نفحات گفته:

حقيقت قلم اعلا عبارت است از معنايى كه جامع معانى تعيّنات امكانى بوده كه حق تعالى قصد آشكار كردن (و يا جدا كردن) آنها را از ميان ممكنات بى‌نهايت داشته، و آنها را در ظاهر صفحه نور وجودى- به واسطه حركت غيبى ارادى و به موجب حكم علمى ذاتى- نقش كرده است. و لوح‌ها و اوراق مانند صفحه نور وجودى‌اند.

344/ 4 و مركب مدادى كه به قلم اتصال دارد نظير وجود متصل است به آن‌چه كه حق تعالى قصد آشكار كردن (و يا جدا كردن) آنها را از مطلق ممكنات بى‌نهايت داشته است. و نوشتن عبارت است از آشكار كردن احكام تعيّنات كه در نفس حق مرتسم است و از آنها گاهى به شئون و گاه ديگر به ممكنات و ديگرگاه به حقايق موجودات تعبير مى‌گردد. و كتاب‌هاى خوانده شده و صور مشهود- چه از جهت حسّ و چه خيال و چه روح و چه مثال- تعينات شئونى است كه تعبير از آنها به ممكنات مى‌گردد كه قلم؛ از جمع حاصل شده از اجتماع علم و اراده و قدرت و حيات و وجود؛ آنها را تسطير و نقش كرده است، و آن بعض آن چيزى است كه به اين جمع- از مطلق غيبت ذاتى- اتصال يافته است.

345/ 4 بنابراين ممكنات عبارتند از حروف اولين- از حيث نقش‌هاى علمى‌شان- و آنها از حيث ظهور تعيّناتشان در ظاهر حق- كه صفحه نور وجودى است- عبارت از كلمات‌اند. و آيات آن؛ چيزى است كه دربردارنده معنى دلالت؛ به صورت هيئت و شكلى از هيئآت اجتماعى مى‌باشد. و سوره‌هاى آن چيزى است كه مشتمل بر دسته‌اى از شواهد است كه تعلق به مرتبه‌اى از مراتب اسمائى و كونى دارد. و كتاب‌هاى فرو فرستاده شده عبارت است از صور احكام علمى وجوبى و امكانى كه اختصاص به مرتبه‌اى از مراتب كلى و اهل آن دارد.