الْحُسْنى‌، يعنى: بگو الله را بخوانيد يا رحمان را بخوانيد؛ هر كدام را بخوانيد اسماء نيكو از آن الله است (110- اسراء) چون امر بين ظهور و تعيّن دور مى‌زند؛ و ظهور مطلقا خاص وجود است و تعيّن خاص مرتبه جامع، اما صفت «ربّيّت» و نسبت ربانى؛ صورتش پنهان است و حكمش ظاهر، براى اين‌كه تربيت از باطن به ظاهر است، هم‌چنان كه حضرت شيخ قدس سره گفته: هيچ تأثيرى در ظاهر جز به واسطه باطن صورت نمى‌گيرد، لذا تربيت از باطن آغاز مى‌شود و اثرش منتهى به ظاهر مى‌شود، اولين ظهور آن به واسطه صورت وجود الهى است كه متعين به «ربّيّت» مى‌باشد، و به سبب تعيّن يافتن بدان، خودش براى خودش آشكار گشت و مسماى اسم «رحمان» شد، پس باطن مسماى رحمان؛ وجود الهى است كه از حيث بطونش صفت «ربّيّت» است، و همان‌گونه اسم «رحمان» كه دلالت بر وجود به «ربّيّت» دارد ظاهر گشت، همين‌طور اسم «الله» كه دلالت بر وجود- و نيز مرتبه- به «ربّيّت» دارد ظاهر گشت.

225/ 4 فرغانى گويد: اين با استفاده از اصول حقايقى است كه حضرت شيخ قدس سره در تفسير بيان داشته است: «ربّ» مشتمل بر معانى مالك و سيّد و مصلح و قريب و لازم و مربّى- با نعمت و مدد و عهده‌دار شدن آن‌چه كه صلاح مربوب است- مى‌باشد و اين (مربى) استعمالش بيشتر است، و آن (رب) اسمى كلى است كه با تمام معانيش در تمام اسماء كلى و جزئى سارى است و در هر اسمى به حسب آن اسم ظاهر است، لذا هر موجودى حقيقتش از حقيقتى الهى- اصلى و يا فرعى تا بى‌نهايت- پديد آمده است، گويى وجود مضاف به او كه در مراتب كونى و وجودى ظاهر است؛ از جهت روح و مثال و حسّ، از مرتبه اسمى كه متعيّن به اين حقيقت الهى است تعيّن يافته است و اين اسم «رب» او است كه عهده‌دار تربيت و اصلاح كارهاى او بوده و پادشاه و سرور و نزديك و همدم و يارى دهنده او به واسطه وجود- با آنات پيوسته به سبب خلق جديد- مى‌باشد، و اين (اسم) بازگشت‌گاه تمام تجليات او در نشأه دنيوى بوده و مشاهده او در آخرت اختصاص به اين (اسم) دارد.

226/ 4 سپس (گوييم:) ربوبيت داراى دو حكم خاص و عام است: اما حكم عام خاص اسم «الله» است؛ به واسطه عموم تعلّقش از جهت تربيت و وجود كه در آن ظاهر است، چنان كه خداوند فرموده: الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ‌، يعنى: سپاس خاص «الله» «رب» عالميان است‌