75/ 4 و يا (ظهور) براى مركب است، اما براى لطيف: تجزيه و خرق و التيام (دريدن و به هم پيوستن) نمى‌پذيرد و مرتبه مثال ناميده مى‌شود.

76/ 4 و يا (ظهور) براى كثيف (انبوه و ماده) نسبت به آن (لطيف) است و يا به حقيقت؛ به گونه‌اى كه آن را مى‌پذيرد كه مرتبه حس و عالم شهادت و اجسام ناميده مى‌شود.

77/ 4 ششم مرتبه جامع است كه عبارت از انسان حقيقى كامل و اكمل است؛ يعنى به حكم مظهريت براى برزخيت دوم و اول. خدا دانا است.

78/ 4 سپس گوييم: نسبت اثر اولين مراتب كه به نام مرتبه جمع وجود ناميده مى‌شود به آن‌چه كه تحت آن است؛ جمعيّتى از اصول حقايق الهى و كونى و كليات آنها است، مانند وجود عام كه آياتش پيش از اين خوانده شد؛ و مانند ام الكتاب، يعنى اصل كتاب وجود كه به نام «ن» است و آن از جهت لغت به معنى دوات است، چون محل اجتماع مدّات (مركب و ماده نوشتن) مواد نقش‌هاى عالم است؛ نسبت «نر» است به «ماده» يعنى از حيث اين‌كه تأثير در تعينات و تعددات- خواه كلى باشد و يا جزئى- خاص مرتبه است، اين مرتبه احديت جمعى حاصل شده آثار و تعينات كيانى (طبيعى حادث) امكانى در وجود است كه نسبتش به هر موجودى- يعنى مطلقا صورت وجودى- و در ام الكتاب- يعنى نفس رحمانى- عام مى‌باشد؛ و حضرت شيخ قدس سره در تفسير آن را خزانه جامع و ام الكتاب ناميده، براى اين كه آن (نفس رحمانى) وجودى منبسط و تجلى‌اى سارى و رقّى منشور است كه مانند (خمير) مايه گرديده است، يعنى به واسطه انبساط و گسترش صورت وجودى در آن؛ انبساطى كه عبارت از بودن ظاهر حق تعالى آينه‌اى مر باطنش راست، و خواهد آمد كه مؤثر و اثربخش داراى درجه «نر» بودن است و آن هيئت و شكل قابل و پذيرا؛ داراى درجه «ماده» بودن است و مرتبه داراى درجه محلّيّت و نتايج آثار و تعيّنات مى‌باشد.

79/ 4 مؤيد الدين جندى در شرح فصوص گويد: «نونى» كه محل اجتماع مداد (جوهر و يا مركب نوشتن) مواد حرفى نفسى رحمانى مى‌باشد، از آن جهت كه ام الكتاب است داراى پنج مرتبه مى‌باشد: نخستين تعين اوّل است، و آن جمع تمام حقايق كيانى و ربانى و حروف مؤثر وجوبى و متأثر امكانى كه ام الكتاب است مى‌باشد.