27/ 4 سپس (گوييم:) همگى به صورتهاى معنوى خود در مرتبه دوم ثابت‌اند، پس از آن دسته‌اى از آنها در لوح محفوط بصور وجودى روحانى تعين يافته و سپس در مراتب وجودى تفصيل يافته‌اند، يعنى دفعتا و يك مرتبه- به گونه مجمل در عرش و بطور مفصل در كرسى- تفصيل يافته و بعد از آن در اركان و آسمان‌ها به صورت تدريج و پشت سر هم- تا آخرين مراتب كون و وجود- در دنيا و برزخ و آخرت تعيّن و تفصيل يافته‌اند، و شهود و مكاشفات كاملان و اوليا منتهى بدينجا مى‌گردد.

28/ 4 بسا كه در مرتبه غيبى ازلى امورى باطنى و كلى و يا جزئى باشد كه تاكنون تعيّن نيافته باشد؛ نه در مرتبه دوم و نه در لوح محفوظ، بنابراين چيزى جز پس از تعيّن و وقوعش در خارج دانسته نمى‌شود، و اين (مرتبه) باطن‌ترين باطن‌هاى غيبى و پنهان‌ترين‌شان است كه بيان الهى به اين مرتبه ناظر است كه فرمود: قُلْ ما كُنْتُ بِدْعاً مِنَ الرُّسُلِ وَ ما أَدْرِي ما يُفْعَلُ بِي وَ لا بِكُمْ‌، يعنى: بگو من اولين پيغمبران نبوده‌ام و ندانم با من و شما چه خواهد شد (9- احقاف)

29/ 4 و بيان پيغمبر 6 كه: ليت ربّ محمد لم يخلق محمدا، يعنى: اى كاش پروردگار محمد محمد را نمى‌آفريد؛ از اين باب است، با اين كه او از حيث تعيّن حالش در مرتبه علمى و لوح محفوظ؛ بر بينش از جانب پروردگارش است و با تكيه بر اين امر (يعنى بينش) فرموده: آدم و من دونه تحت لوائى يوم القيامة و لا فخر، يعنى: آدم و هر كه بعد از آدم است در روز قيامت زير پرچم من‌اند و اين فخرى برايم نيست، و امثال اين‌ها، و بيشتر آن‌چه را كه دعا از امور غيبى جارى مى‌كند[1] از اين قبيل است، براى اين كه غير آن جز نوشته شده ثابت قسمت بندى شده در مرتبه علمى نمى‌باشد.

[1] - يعنى اكثر آنچه را كه دعا جارى مى‌كند از امورى است كه در مرتبه غيبى ازلى- نه مرتبه دوم- تعين نيافته است، چون آن‌ها نوشته شده ثابت قسمت‌بندى شده است، و اين عبارت از دعايى است كه بر گونه احتمال و يكى از اقسام سه‌گانه دعا مى‌باشد، چنان كه شيخ- كه خداوند از وى خشنود باد- در فصوص گفته كه سه قسم است: يكى از آنها دعاى به گونه استعجال است كه دعاى عامه مى‌باشد و دوم دعاى به‌گونه احتمال است كه دعاى حكما است كه قائل‌اند ممكن است دعا شرط در تحقق بعضى امور باشد، چنان كه ابن سينا و امثال او از حكما در كتابهاشان به تفصيل بيان داشته‌اند، و اين مطابق آن است كه فرغانى گفته، سوم دعاى به گونه امتثال است و آن دعاى عرفا و اوليا است، آنان كه خشك شدن قلم را به آن‌چه كه بايد تا قيامت وجود يابد مشاهده كرده‌اند. و از اهل بيت وحى وارد شده كه دعا عبادت است- در جواب گوينده كه عرض كرد شما گفتيد قلم خشك شده؛ پس معنى دعا چيست؟-.