سزاوار است كه مداوم و ازلى و ابدى و منبعى براى تمام تعينات باشد تا هر تعيّنى دلالت بر آن داشته باشد.

381/ 3 و از آن جمله: بيان شد كه توقف بر غير ذات خودش ندارد، بر عكس محل‌هاى سريان و قوابل آن، زيرا احديت آن موقوف بر منبع خودش است كه از آن سرچشمه گرفته است، پس از آن جهت كه سارى است دانسته مى‌شود كه ثابت و مثبت (استوار) است نه مثبت (استوار شده) مانند احديت اغيار (غير ذاتى) چنان كه حضرت شيخ قدس سره اشاره به اين مطلب دارد.

382/ 3 اگر گويى: مفهوم از وحدت اين است كه آن به واسطه عدم كثرت صفتى براى واحد مى‌باشد، پس چگونه اثباتش- بدون مقايسه با كثرت- تصور مى‌شود؟

383/ 3 گوييم: اين كه گوييم واحد است مقصود وحدتى است كه منزه است از اين كه با او غير او اعتبار شود، چون خداوند بوده و هيچ چيز با او نبوده و اكنون هم همان است كه بوده (و هيچ چيز با او نيست) زيرا هر مقيد و متعددى مسبوق به مطلق واحد است- و نيز (اين كه گوييم واحد است) براى بزرگداشت است، يعنى آگاهى دهنده به عدم ناتوانى و نياز و يارى خواستن و معلول بودن و ديگر صفات جلالى (و سلبى) نه اين كه لفظ وحدت دلالت بر مفهوم آن‌كه قياس با كثرت است دارد، هم چنان كه در اذهان پوشيدگان از حق متصوّر است، يعنى مراد از وحدت حق متعال نفى كثرت و تعدد او است و بيان اين كه او را در الوهيت شريكى نيست، زيرا پس از اثبات اين كه حق تعالى همان وجود مطلق است نيازى بدان نيست، چون امكان اين نيست كه همانند او يافت شود؛ يا در ذات او و يا در جمعيّت او؛ و يا در انتساب تمام وجودات خاص به او؛ و يا در بى‌نيازى ذاتيش از هر نوع خصوصيتش و يا در قيوميتش به ذات خود؛ و يا غير اين‌ها از كمالاتش.

384/ 3 و به واسطه بى‌خبرى و غفلت اذهان محجوب از اين اصل؛ در اثبات وحدت عددى و لازم گردانيدن آن را بر غير پيروان خود به جهاتى كه همگى آن جهات مشتمل بر مقدماتى بى‌ارزش است تكلّف به خرج داده و بر خود رنج هموار كرده‌اند، و اينجا بيم اين مى‌رود كه طرفداران وحدت عددى پندارند به اين قلّه بلند دست يافته و آن را گشوده‌اند، بلكه‌