نمى‌شود، و ما پيش از اين از قول محقق طوسى قدس سره نقل كرديم كه: هر ماهيتى وجودش عين خودش است و براى ذات خودش واجب است، و هر چه كه وجودش ضرورى باشد واجب است، پس آن (وجود) واجب است، سپس گوييم: هيچ واجبى جز او نيست- به جهت محال بودن تعدد واجب- و امكان آن هست كه از اين برهان براهين بى‌شمار ارزشمندى استنباط و استخراج گردد.

برهان پنجم‌

291/ 3 اگر وجود مطلق موجود نباشد؛ معدوم خواهد بود، وگرنه آشكارترين بديهيات دروغ خواهد بود و اعتماد از امور علمى برخواهد خاست، ولى اگر معدوم به معنى متصف به عدم باشد؛ اتصاف وجود به عدم و اجتماع دو نقيض لازم خواهد آمد، ولى اگر مطلقا به معنى برخاستن باشد؛ پس اگر وجود مطلق برخاسته شده و نابود گردد؛ هر وجودى- حتى واجب- نابود خواهد گشت، هم چنان كه اگر مطلق انسانيت از بين برود؛ هر انسانيتى از بين رفته و انسانى باقى نخواهد ماند، پس برخاستن و نابودى وجود واجب محال است، و همين‌طور برخاستن و نابودى وجود مطلق هم محال است، و هر چه كه برخاست و نابودى وجودش محال باشد واجب است؛ و اين مطلب در مباحث عقلى اثبات گرديده است.

292/ 3 گفته نمى‌شود: در اين دو شك است: نخست آن‌كه واجب بالذاتى كه مورد بحث است چيزى است كه برخاست و نابودى وجودش براى ذات خودش محال است؛ و اينجا سخن از برخاست و نابودى وجود موجود مطلق است، چون برخاست و نابودى وجود واجب را لازم دارد، زيرا مطلق لازم آن (وجود) است و برخاست و نابودى لازم؛ ملزوم برخاستن ملزوم است، و اين مانند برخاستن عقل اوّل است كه نزد آنان لازم واجب با لذات است، و شكى نيست كه وجوب آن به غير است نه به ذات.

293/ 3 چون جوابش اين است كه: برخاستن حقيقت كلى كه ذات افراد و قوام بخش آنها است عين برخاستن و نابودى افرادى است كه از آن جمله وجود واجب مى‌باشد، چون‌