ايستاده است و خداى عزّ وجلّ نظر به وى مى‌كند و از وى مى‌شنود. و حال چنين كسى سؤال و افتادگى و شكستگى و زارى است.

و مرتبه بعد از اين آن است كه به دل ببيند كه گويا خداى عزّ وجلّ با وى خطاب مى‌كند به لطفهاى‌[1] خود و به انعام و[2] احسان خود با وى راز مى‌گويد. و مقام بنده در اين حالت حيا و تعظيم و گوش داشتن و فهميدن است.

و مرتبه بعد از اين آن است كه در كلامْ متكلّم را بيند و در كلمه‌ها صفتها[3] مشاهده كند. و نظر او نه به خود و نه به قرائت و نه به تعلّق گرفتن انعام به آن باشد از آن حيثيّت كه انعام به وى شده، بلكه تمامى همّت او مقصور بر متكلّم و فكر او موقوف بر آن باشد گويا كه چندان در ملاحظه و مشاهده متكلّم محو شده كه به ديگرى نمى‌پردازد.

و اين مرتبه مقرّبان است و آنچه پيش از اين مذكور شد مرتبه أصحابُ اليمين است و هرچه از اينها بيرون است از مراتب غافلان است.

و حضرت امام جعفر صادق 7 از مرتبه آخرين خبر داده به آنچه فرموده كه:

خداى عزّ وجلّ تجلّى نموده است از براى بندگان در قرآن مجيد امّا مردم نمى‌بينند[4].

و نيز فرموده در[5] هنگامى كه حالتى آن حضرت را در نماز رو داد[6] كه به روى درافتادند و بيهوش گشتند و وقتى كه به هوش آمدند جمعى از سبب آن حالت پرسيدند[7]، فرمودند كه: اين آيه را مكرّر بر دل خود مى‌خواندم تا آنكه از گوينده آن شنيدم و بعد از آن جسمِ من تاب مقاوت معاينه قدرت او را نياورد و ثابت نماند.

و در اين مرتبه حلاوت و لذّت مناجات بسيار عظيم مى‌گردد. و از براى اين است‌

[1] - به لطفهاى/a s عطفهاى.

[2] - و/s a به.

[3] - صفتها/s صنعتها!

[4] - عوالي اللئالي 4: 116 ح 181.

[5] - در/s از.

[6] - داد/s داده.

[7] -s a + آن حضرت.