گفتار[1] ايشان. و در نزد وصف بهشت باطن او برانگيخته شود از براى اشتياق به آن. و در نزد ذكر جهنّم اعضاى او به لرزه درآيد از ترس آن.

و مراد از قرآن جلب‌[2] اين احوالهاست به سوى دل و از براى عمل است به آن و اگرنه حركت دادن زبان به حرفها بسيار آسان است، بلكه مى‌توان گفت: هركه تلاوت قرآن به زبان كند و از عمل اعراض نموده باشد سزاوار[3] است كه آن مراد باشد از آيه:

«وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكاً وَ نَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ أَعْمى‌»[4] يعنى هركه از ياد من اعراض كند زندگى آن تنگ خواهد بود]m .a 611[ و كور محشور خواهيم گردانيد او را در قيامت. و از آيه: «كَذلِكَ أَتَتْكَ آياتُنا فَنَسِيتَها وَ كَذلِكَ الْيَوْمَ تُنْسى‌»[5] يعنى آيات ما به تو آمد و ترك آنها را كردى و ملاحظه آنها را ننمودى و پروا نكردى و[6] امروز تو ترك كرده مى‌شوى و از نظر لطف ما دور مى‌گردى.

وحقّ تلاوت قرآن آن است كه زبان و عقل و دل با يكديگر شريك باشند؛ و نصيب زبان آن است كه حرفها را درست و شمرده بگويد. و نصيب عقل تفسير معناهاست.

و نصيب دل پند گرفتن و متأثّر شدن است به باز ايستادن از منهيّات و فرمان بردن مأمورات. پس زبان به منزله واعظ است و عقل بيان معنا[7] مى‌كند و دل پند مى‌گيرد.

فصل [ترقّى‌]

و از جمله امور باطنى ترقّى كردن است. و مراد آن است كه ترقّى كند تا سخن را از خدا استماع نمايد نه از خود. و قاريان سه مرتبه دارند:

ادناى آنها آن است كه بنده چنان‌[8] تقدير كند كه گويا بر خدا مى‌خواند و در برابر او

[1] - گفتار/m كفّار!

[2] - جلب/a طلب.

[3] -a s + آن.

[4] - طه: 124.

[5] - طه: 126.

[6] -s a - و.

[7] -a - معنا.

[8] -s - چنان.