ندارد و نصيب هر بنده‌اى از آن به قدرى است كه روزى آن شده، و هيچ تر و خشكى نيست مگر آنكه در قرآن موجود است.

فصل [خالى بودن از موانع فهم‌]

و از جمله امور باطنى خالى بودن‌[1] از موانع فهم است، از براى آنكه بيشتر مردم ممنوع شده‌اند از[2] فهم‌]m .b 411[ معناهاى قرآن از راه سببها[3] و حجابهايى كه شيطان بر دلهاى ايشان آويخته و عجايب قرآن از ايشان پنهان شده.

حضرت پيغمبر 6 فرمودند: اگر شيطانها را راهى بر دلهاى فرزند آدم نمى‌بود هرآينه ملاحظه باطن عالم را مى‌نمودند.

و معانى قرآن از امور باطنى است از براى آنكه به نور باطن ديده مى‌شود نه به نور حواسّ ظاهرى. و آنچه مانع فهم است چهار چيز است:

اوّل: آنكه همّت مصروف به تحقيق حروف باشد به اينكه آنها را از مخرج بگويد.

و متولّى حفظ اين شيطانى است كه به قرآن موكّل شده تا مردم را از فهميدن معناى كلام خدا بگرداند و هميشه ايشان را بر تكرار حروف مى‌دارد و به خيال مى‌اندازد كه اين حرف از مخرج بيرون نيامده! و اين چنين كسى تأمّلش مقصور بر[4] مخارج حروف است و[5] با اين حالت‌[6] چون تواند شد كه معانى از براى او ظاهر شود! و هر كسى كه به مثل اين تلبيس فرمانبردار شيطان شود بيشتر مضحكه آن شده خواهد بود.

دوم: آن است كه مقلّد مذهبى باشد كه به تقليد شنيده و بر آن منجمد شده و در طبع او تعصّب آن مذهب جاى گرفته به محض‌[7] متابعت آنچه شنيده بى‌آنكه به بصيرت و

[1] -s + دل.

[2] - از/a و.s در.

[3] - سببها/a سببهاى.

[4] -a s - بر.

[5] -s a - و.

[6] -s a + و.

[7] -a + به.