صاحب اين حالت سزاوار آن‌[1] است كه صدّيق ناميده شود. و داخل است در صدق تقوا، و در تقوا ورع، و در ورع، عفّت از براى آنكه عفّت عبارت است از امتناع از مقتضاى شهوت و بَس، پس ثابت شد كه خوف اثر در اعضا مى‌كند به بازداشتن آنها از معصيت و اقدام نمودن بر طاعت.

فصل [عمل كردن با امّيد افضل است از عمل كردن با خوف‌]

بدان كه عمل كردن با امّيد افضل است از عمل كردن با خوف از براى آنكه نزديك‌ترين مردم به خدا محبوبترين ايشان است به حقّ و محبّت به سبب امّيد غالب مى‌شود. و از براى اين است كه مرغّبات در رجا و حُسن ظنّ به خدا وارد شده خصوصاً هنگام مردن، خداى عزّ وجلّ در قرآن مجيد فرموده: «يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى‌ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ»[2] يعنى اى بندگان من كه به معصيت كردن ستم بر خود كرده‌ايد! از رحمت من مأيوس مباشيد[3]، به درستى كه خداى عزّ وجلّ جميع گناهان را خواهد آمرزيد و خدا بسيار آمرزنده و بسيار رحم كننده است. پس اصل مأيوس شدن را حرام گردانيده.

و نيز فرموده: «إِنَّ رَبَّكَ لَذُو مَغْفِرَةٍ لِلنَّاسِ عَلى‌ ظُلْمِهِمْ»[4] يعنى به درستى كه خداى عزّ وجلّ صاحب آمرزش است از براى مردمان بر ستمهايى كه به خود كرده‌اند.

و گروهى را سرزنش كرده و فرموده: «وَ ذلِكُمْ ظَنُّكُمُ الَّذِي ظَنَنْتُمْ بِرَبِّكُمْ أَرْداكُمْ»[5] يعنى اين گمان بدى بود كه به خدا برده بوديد و اين شما را هلاك كرد.

و نيز فرموده: «وَ ظَنَنْتُمْ ظَنَّ السَّوْءِ وَ كُنْتُمْ قَوْماً بُوراً»[6] يعنى گمان بد به خدا برديد و شما جمعى هستيد كه‌[7] هلاك گرديده‌ايد.

[1] -m - آن.

[2] - زمر: 53.

[3] - مباشيد/a نباشيد.

[4] - رعد: 6.

[5] - فصّلت: 23.

[6] - فتح: 12.

[7] -s - كه.