رخصت در پرده از روى اين برداشتن وارد نشده و اولى‌ سكوت از آن و پيرو شرع بودن است و غرض معلوم گرديد بدون احتياج به كشف سرّ قدر.

فصل [در شكر و راه تحصيل آن‌]

و امّا شكر عبارت است از شناختن آنكه نعمت از جانب نعمت دهنده آن‌[1] است و فرح داشتن به آن و عمل به موجب فرح كردن به گذرانيدن خير در خاطر و حمد[2] خدا را كردن و نعمت را در طاعت خدا صرف كردن.

امّا شناختن نعمت را از منعم آن است كه بداند كه هر نعمتى از جانب خداست و منعم حقيقى اوست و واسطه‌ها از جانب او مسخّرند در رسانيدن نعمت، و در حقيقت آن كسى كه واسطه‌ها را مسخّر ساخته‌[3] نعمت را او داده و در دل ايشان از اعتقادات و اراده‌ها چيزى چند انداخته كه مضطر شده‌اند در رسانيدن نعمت. و هركه اين را بداند شكر خدا را كرده، و اين است شكر كردن به دل.

و امّا فرح به منعم داشتن با هيئت خضوع و تواضع آن نيز في نفسِه شكرى است على‌ حده چنانچه شناختن نعمت از منعم شكر است. و اگر فرح تو به منعم باشد و بس نه به نفس نعمت و نه به رسانيدن آن و از آن حيثيّت باشد كه به سبب آن قدرت دارى بر متوسّل شدن به قرب خدا و در جوار او بودن پس اين مرتبه عالى است در شكر و علامتش آن است كه خوشنود به دنيا نباشى‌[4] مگر به چيزى كه وسيله آخرت و مُعين بر آن باشد و غمگين شوى از هر نعمتى كه غافل سازد تو را از ياد خدا و باز دارد تو را از راه او، و اين نيز شكر به دل است.

و امّا عمل نمودن به موجب فرحى كه حاصل شده است از شناختنِ منعم آن است كه قيام نمايى به آنچه مقصود و محبوب منعم است و اين به دل و زبان و جوارح‌

[1] -a s - آن.

[2] -s a + و شكر.

[3] -s + گردانيده.a + و.

[4] - نباشى/a مباش.