عروض آن خارجى نيست بلكه عروض تحليلى دارد.[1]

پس نتيجه اين شد كه بايد اختيار كنيم امكان استعدادى صفتى است قائم به ماده و از نوع خارجات محمول است نه از نوع محمولات بالضميمه، و اين صفت همان يك نوع مناسبت و مناسختى است كه بين مرتبه ضعيف شى‌ء و مرتبه قويه آن موجود است.[2]

مى‌توان حدس زد كه قوه شى‌ء جز مرتبه ضعيفه وجود شى‌ء نيست و قوه و فعل از سنخ وجود هستند؛ يعنى از دو مرتبه از وجود واحد متصل انتزاع مى‌شوند كه از هر حدى، دو ماهيت انتزاع مى‌شود؛ ماهيت نطفه و ماهيت انسان مثلًا؛ و از حيثيت وجودى به ماهى حيثيت وجودى. در اين گونه موارد به طور عموم، دو مفهوم قوه و فعل انتزاع مى‌شود.[3]

استعداد و امكان استعدادى، امرى ضميمه ماده نيست؛ بلكه اضافه و نسبتى است بين ماده و صورت [شى‌ء بالقوه و بالفعل‌]، نظير اضافه و نسبتى كه بين علت و معلول موج است و زائد بر ذات آن دو نيست. اين اضافه و نسبت تا هنگامى موجود است كه فعليت تحقق پيدا نكرده و با تحقق فعليت از بين مى‌رود؛ و عجيب اين‌است كه هر اضافه، متقوم به طرفين است الا اين اضافه كه با آمدن ظرف معدوم مى‌شود![4]

[1] - قابل ذكر است كه در عروض تحليلى، عارض، ماهيت جدا از معروض ندارد، و تمايز عارض و معروض تنها به اعتبار ذهن است.

[2] - همان، ص 238.

[3] - همان، ص 215.

[4] - همان، 187.