و غيره زيادتر است‌[1] در اين مورد دكتر اعظم مؤمن در پايان‌نامه خود خوب مينويسد كه: «... جونپور و پنجاب و دكن كه در شعر و ادب فارسى و ساير علوم شرقى مشخص بودند، هنگام قياس با ادب فارسى در كشمير در مقام دوم قرار ميگيرند[2]» پس كشمير براستى «ايران صغير» است و بنيان‌گزار واقعى زبان و ادب فارسى در كشمير[3] در مرحله اول مير سيد على همدانى است.

تأسيس كتابخانه‌ها و خانقاه‌ها در كشمير

اولين مدرسه علوم دينى در كشمير «خانقاه بلبل شاه» است كه بدستور اولين پادشاه مسلمان كشمير سلطان صدر الدين در موضع بلبل لنگر سرينگر ساخته شده است. بعد از آن تا ورود مير سيد على همدانى يعنى سال 774 ه، از تأسيس شدن خانقاه ديگرى اطلاعى نداريم. سلطان شهاب الدين بتوصيه على همدانى «مدرسة القرآن» را در كشمير بنا نهاد. اين مدرسه بسيار بزرگ بوده و دانش‌جويان نواحى كشمير هم براى درس خواندن آنجا ميآمده‌اند[4] يكى از شخصيت‌هاى معروف علمى و دينى كشمير ابو المشائخ شيخ عثمان است كه او را امام القراء لقب داده‌اند- شيخ مذكور از فارغ التحصيلان همين مدرسه است (شيخ عثمان قبل از پذيرفتن اسلام بر دين بودايى بوده است)[5]- سلطان قطب الدين مدرسه بزرگ را تأسيس نمود كه در آن ساير علوم اسلامى و زبان عربى و فارسى تدريس ميشده است. اين سلطان به پيشرفت زبان و ادبيات فارسى در كشمير علاقه‌اى مخصوص نشان داد و خود هم شاعر زبان فارسى بوده است.

على همدانى در ختلان كتابخانه‌يى بنا كرده بود و همين كار را مجددا در كشمير انجام داد. او سائر كتب عربى و فارسى خود را به كشمير آورده و در

[1] - هلال سى ماهى شماره 13 سال سوم، ص 34- 36. نيز ر- ك ايران صغير از دكتر عرفانى، ص 10. پارسى سرايان كشمير دكتر تبكو، ص الف، ب. تذكره شعراى كشمير تأليف اصلح ميرزا مع 3 مجلد بعنوان تكمله.

[2] - شعر فارسى در هند قرن دهم، ص 106. سال و شماره ندارد.

[3] - بايد در نظر گرفت كه مقصود از خطه كشمير در قرن هشتم، ناحيه‌اى دو سه برابر كشمير و جامون كنونى است.

[4] - واقعات كشمير، ص 37- 43.

[5] - كشمير 2، ص 345.