نام کتاب : مفردات نهج البلاغه نویسنده : قرشی، سید علی اکبر جلد : 2 صفحه : 904
الله كشف الخلق كشفة لا انّه جهل ما اخفوه من مصون اسرارهم» على الظاهر «كشف» احكام خدائى است يعنى
بدانيد كه خدا احكام را به وسيله انبياء به طور كامل آشكار كرده براى امتحان مردم،
نه اينكه اسرار و مكنون باطن آنها را نمىدانست كه عمل خواهند كرد يا نه و شايد
معنى كشف در اينجا «امتحان» باشد چنانكه ابن ميثم فرموده است.
درباره
مؤمن فرموده: «مصباح ظلمات. كشّاف عشوات، مفتاح مبهمات
دفّاع معضلات» خ 87 118 چراغ ظلمتهاست، زايل كننده كورىها و ضلالتهاست،
كليد مبهمات و دفع كننده مشكلات است
كظظ
كظّ (مثل
عقل) پر كردن. گويند: «كظّه الطعام كظّا» يعنى طعام شكم او را پر كرد به طوريكه
نفس كشيدن نتواند «كظّه» به كسر اوّل فاسد شدن طعام در معده است كه آنرا «تخمه»
گويند، مواردى از آن در «نهج» آمده است، در حكمت 108 درباره انسان فرموده: «و ان جهده الجوع قعد به الضعف و ان افرط به الشبع كظّته
البطنة» كظّ در اينجا به معنى اذيّت كردن است يعنى اگر گرسنگى بر او بيشتر
شود، ضعف او را ساقط مىكند و اگر سيرى او زياد شود تخمه و فساد معده او را ناراحت
مىكند و درباره قبول خلافت فرموده: «لو لا... اخذ
الله على العلماء ان لا يقارّوا على كظّة ظالم و لا سغب مظلوم لا لقيت حبلها على
غاربها» خ 3 50، اگر خدا از علماء نمىخواست كه بر پر خورى ظالم و گرسنگى
مظلوم صبر نكنند، ريسمان شتر خلافت را بر گردن آن مىانداختم.
در خ 191
284 درباره تقوى فرموده: «فاهطعوا باسماعكم اليها و
الظّوا بجدّكم عليها» گوشهاى خود را به طرف تقوى دراز كنيد و اصرار كنيد با
تلاش خود بر تقوى، در نسخه عبده آمده: «و كظّوا بجدّكم عليها» كظاظ (مثل كتاب) به
معنى ملازمت است يعنى ملازمت كنيد با تلاش خود بر تقوى
كظم
(مثل
عقل) حبس و نگهدارى غيظ در سينه است خواه بواسطه عفو باشد يا نه،
طبرسى در
مجمع البيان فرموده: اصل كظم بستن دهان مشك است بعد از پر شدن
«فلان
كظيم و مكظوم» آنگاه مىگويند كه از غصّه يا از خشم پر شده
نام کتاب : مفردات نهج البلاغه نویسنده : قرشی، سید علی اکبر جلد : 2 صفحه : 904