شده‌اند، تربيت شدگانند با سطوت و غلبه خدا بى‌آنكه خود اختيار داشته باشند، در وقت حضور اجل مردگانند و در قبور قرار گرفتگان و بالاخره پوسيده و خاك شوندگان

قسط

به كسر ق عدالت. و آن از مصادرى است كه وصف واقع شوند، گويند: «رجل قسط» چنانكه گويند: «زيد عدل» آن در ظلم و عدل هر دو به كار رود، گويند:

«قسط الوالى قسطا» يعنى به عدالت رفتار كرد

«قسط قسطا و قسوطا» يعنى ستم كرد

در

قاموس و اقرب الموارد گويد: قسط به كسر ق به معنى عدل و به فتح آن به معنى ظلم است

در صورت اول اسم فاعل آن «مقسط» آن و در صورت دوم «قاسط» آيد شش مورد از آن در «نهج» آمده است.

درباره خلافت خويش فرموده: «فلما نهضت بالامر نكثت طائفة و مرقت اخرى و قسط آخرون...» خ 3 49، چون به كار خلافت برخاستم، طائفه‌اى بيعت را شكستند (يعنى اهل بصره) و طائفه‌اى ياغى و از دين خارج شدند (اهل نهروان) و طائفه‌اى (اهل شام) ظلم كردند. و نيز فرموده: رسول خدا 6 مر به جنگ اهل طغيان و بيعت شكنان و اهل فساد امر كرده است: «فامّا الناكثون فقد قاتلت و اما القاسطون فقد جاهدت و امّا المارقة دوخّت» خ 192 300، با بيعت‌شكنان جنگيدم، و با اهل جور (اهل شام) نبرد كردم، و از دين خارج شدگان را كوبيده و ذليل نمودم «يأمرون بالقسط» خ 222 كه منظور عدالت است

قسم

به فتح ق و قسمت به معنى تجزيه و افراز است استقسام: طلب قسمت.

كلمه قسمت هم مصدر آمده است و هم به معنى مقسوم، از اين ماده مواردى در «نهج» آمده است، در خ 23 64 فرموده: «فان الامر ينزل من السماء الى الارض كقطرات المطر الى كلّ نفس بما قسم لها من زيادة او نقصان»

قسم: (مثل شرف) سوگند. به زياد بن ابيه مى‌نويسد: «و انّى اقسم بالله قسما صادقا لان بلغنى انّك خنت من فى‌ء المسلمين شيئا... لاشدنّ عليك شدة تدعك قليل الوفر...» نامه 20 377، به خدا قسم اگر بدانم به چيزى از فى‌ء ما مسلمانان خيانت كرده‌اى چنان بر تو سخت مى‌گيرم كه چيزى در دستت نماند