نام کتاب : مفردات نهج البلاغه نویسنده : قرشی، سید علی اکبر جلد : 1 صفحه : 24
ناگفته نماند كلمه «لا ابالكم» چندين بار در «نهج» ديده مىشود
ابن ميثم در ذيل خطبۀ ۳۵ كه اين كلمه دربارۀ خوارج گفته
شده فرمايد: «لا ابالكم» سخنى است كه عرب به آن عادت كرده بود جوهرى گويد: از آن
مدح اراده كنند ديگران گفتهاند در ذمّ به كار رود چون نفى «اب» مستلزم عار و ننگ
است و گفتهاند: آن نفرين است كه شخص، ياور و نيرو نداشته باشد، زيرا نفى «اب»
لازمهاش نفى عشيره و اقوام است.
ظاهرا مراد از كلام امام معناى دوّم يا سوّم است چون سخن امام
نوعا در مقام ذمّ مىباشد، مثلا آنگاه كه نعمان بن بشير از طرف معاويه به «عين
التمر» حمله كرد امام در رابطه با تحريك مردم به جنگ، چنين فرمود: «...
لا ابالكم!! ما تنتظرون بنصركم ربكّم أ ما دين يجمعكم و لا حميّة تحمشكم...» خ ۳۹، ۸۱، ننگ بر شما در يارى خداى
خود منتظر چه هستيد؟! مگر دينى نداريد كه شما را جمع كند، مگر حميّتى نداريد كه
شما را بر دشمن خشمگين نمايد؟!! ابن ميثم در شرح «لله
ابائكم فقدّموّا بعضا يكن لكم» خ
۲۰۳، ۳۲۱ گويد: «لله ابائكم» كلمهاى است كه
عرب براى تعظيم مخاطب گويد و او را و يا پدر او را به خدا نسبت مىدهد «لله لك -
لله ابوك» به نظر بعضى «لام» براى عاقبت است يعنى عاقبت پدرتان به سوى خدا باشد.
اباء:
امتناع و خوددارى از قبول چيزى، مثلا امام صلوات الله عليه
دربارۀ امامت فرموده: «ايها الناس ان احق الناس بهذا
الامر اقواهم عليه و اعلمهم بامر الله فيه فان شغب شاغب استعتب فان ابى قوتل...» ط ۱۷۳، ۲۴۷، يعنى اى
مردم سزاوارترين مردم به امر خلافت تواناترين آنها بر خلافت و داناترين آنها به
دستور خدا در آن مورد است اگر كسى سرباز زد از او رضايت و اطاعت مىخواهند و اگر
امتناع كرد با او مىجنگند، اين لغت بارها در «نهج» به كار رفته است.
اتان:
الاغ ماده، اين كلمه فقط يكبار در «نهج» يافته است، امام
دربارۀ استفاده از مال دنيا به عثمان بن حنيف مىنويسد: «و
لا اخذت منه الاّ كقوت اتان دبرة» نامۀ
۴۵، ۴۱۷ يعنى از مال دنيا نگرفتيم مگر به اندازه
قوت ماده الاغيكه پشتش زخمى است «دبره» مثل طلبه زخم پشت حيوان است.
نام کتاب : مفردات نهج البلاغه نویسنده : قرشی، سید علی اکبر جلد : 1 صفحه : 24